ابطال چک تضمین شده

چگونگی ابطال چک تضمین شده

مطابق ماده 1 قانون صدور چک، انواعی از چک اعتبار قانونی دارند.
یکی از این نوع چک ها، چک تضمین شده می‌باشد.
چک تضمین شده چکی است که پرداخت وجه آن از طرف بانک ضمانت می‌شود.
بنابراین اعتبار آن بیشتر از چک عادی بوده و از طریق شعبه ضامن یا شعب دیگر همان بانک قابل پرداخت می‌باشد.

چک‌های تضمینی دارای ضمانت و اعتبار بالاتری از چک‌های عادی هستند و برای مبادلات مالی سنگین بسیار عالی می‌باشد.

در زمینه چک‌ها اگر دارای دعاوی حقوقی یا کیفری هستید از متخصصان و وکلای خبره در این زمینه کمک بگیرید تا به بهترین نتیجه ممکن دست یابید.

جهت برقراری ارتباط با وکلای متخصص حوزه دعاوی بانکی و اسناد اعتباری و چک با شماره‌های مندرج در انتهای مقاله تماس بگیرید.

سوالاتی که پیرامون موضوع ابطال چک تضمین شده بررسی خواهند شد

• آیا می‌توان از صادر کننده چک تضمینی شکایت نمود؟
• ابطال چک تضمین شده چگونه است؟
• مدت زمان وصول چک تضمینی چقدر است؟
• آیا چک تضمین شده نیاز به ظهر نویسی دارد؟
• استرداد و پس گرفتن چک تضمینی چگونه است؟

برای فهم بهتر ابطال چک‌های تضمین شده، ابتدا به تعریف اسناد تجاری و انواع آن، قوانین و بخشنامه‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

سند تجاری و انواع آن

سند تجاری به معنای عام یعنی اسنادی که در معاملات ناشی از اعمال تجاری مانندخرید، فروش، رهن و… به کار می‌روند.

در یک نوع تقسیم‌بندی اسناد تجاری به دو دسته تقسیم می‌شوند.

انواع اسناد تجاری عام

برات، سفته، قبض رسید انبار عمومی، اعتبارات اسنادی، چک، اوراق سهم، اوراق مشارکت، ضمانت نامه بانکی، سیاهه تجارتی،بارنامه و…

سند تجاری به معنای خاص (اسناد براتی) به معنای اسناد تجاری جایگزین پول که معرف داشتن بدهی با وعده کوتاه هستند.

انواع اسناد تجاری خاص

چک، سفته و برات و …

تعریف چک

چک یک نوع نوشته و سند تجار‌ی است که افراد برای انجام مبادلات و معاملات تجاری خود از آن استفاده می‌کنند.

در واقع یکی از اسناد تجاری (نوشته،سند) به معنای خاص خود می‌باشد که نوعی دستور پرداخت به بانک مشخص و نسبت به فرد صادر کننده چک نوعی تعهد به پرداخت می‌باشد.

انواع چک

• چک عادی (چک‌های قدیمی، چک صیادی نسل اول، چک صیادی نسل دوم)
• چک تائید شده
• چک تضمین شده
• چک مسافرتی

صدور چک

صدور چک یک عمل حقوقی دو طرفه است که بین صادر کننده چک و دارنده چک منعقد می‌شود.

دادن و گرفتن چک، ایجاب (پیشنهاد) و قبول

در چک، بانک باید مبلغ چک را بپردازد اما اراده او نقشی در انعقاد این قرارداد ندارد.

چرا که حتی اگر بانک وجه سند را نپردازد، باز هم صادرکننده به صرف صدور چک، خود را متعهد به پرداخت وجه آن کرده است.

چک تضمین شده

چک تضمین شده، چکی است که به درخواست مشتری، توسط بانک صادر می‌شود و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می‌شود.

صاحب حساب (دارنده وجه) در نزد بانک، ضمن تقاضای صدور چک تضمین شده می‌پذیرد که همان میزان مبلغ که تقاضای صدور چک تضمین شده را دارد، در حساب خود به اصطلاح بلوکه نماید و فقط حق برداشت از حساب خود به میزان مازاد از وجه چک تضمین شده را دارد.

شکایت کیفری چک تضمینی

طرح شکایت کیفری نسبت به چک‌های مشروط و تضمینی امکان‌پذیر نیست.
این بدان معنا نیست که به هیچ طریق دیگری نمی‌توان وجه چک را مطالبه نمود.

اگر در متن چک، مشروط یا تضمینی بودن آن درج شده باشد، تقاضای صدور اجرائیه ثبتی و تقاضای صدور اجرائیه فوری قضایی برای وصول وجه چک ممکن نیست.

اثر اصلی چک تضمین شده

در چک‌های تضمین شده و مسافرتی، اثر اصلی چک تعهد به پرداخت است؛ بدین ترتیب که بانک صادرکننده چک متعهد شده که وجه چک را بپردازد.

چک‌های تضمین شده و مسافرتی در حکم پرداخت‌اند، چرا که مانند پول تلقی می‌شوند و درجه مسلم بودن وصول مبلغ آن به اندازه پول است.

این چک‌ها در صورتی ممکن است به وصول وجه منتهی نشوند که جعلی باشند.

ویژگی‌ چک‌های تضمین شده

شخصی که به بانک رجوع می‌کند و تقاضای صدور چک تضمین شده را می‌‌دهد متقاضی نام دارد و شخصی که چک تضمین شده به نام او صادر می‌‌شود ذینفع نام دارد.
مانند چک‌های عادی، صدور چک‌های تضمینی از سامانه صیادی ممکن است.

ابطال چک تضمین شده

تقاضای ابطال چک تضمین شده به درخواست متقاضی یا وکیل یا نماینده قانونی وی امکان‌پذیر است.
برای این منظور، ارائه اصل چک لازم است؛ بعد از ابطال چک تضمین شده، وجه چک به حساب متقاضی واریز می‌گردد.
برای ابطال چک تضمین شده نیاز به ظهر نویسی (پشت‌نویسی) گیرنده (ذینفع) نیست.
ظرف یک ماه از صدور چک تضمین شده، ابطال آن با ارائه اصل چک تضمین شده تنها توسط بانک صادر کننده امکان‌پذیر است.

بعد از این مدت، ابطال چک تضمین شده منوط به تکمیل فرم مربوط به مبارزه با پولشویی توسط متقاضی و گزارش شعبه بانک به واحد مبارزه با پولشویی بانک صادرکننده می‌باشد.

تنها تا یک ماه بعد از صدور چک تضمین شده توسط بانک صادرکننده امکان‌پذیر است.

مستندات قانونی چک تضمین شده

تبصره ماده ۱- قانون صدور چک:
قوانین و مقررات مرتبط با چک حسب مورد، راجع به چک‌هایی که به شکل الکترونیکی (داده‌پیام) صادر می‌شوند نیز لازم‌الرعایه (باید رعایت گردد) است.

بانک مرکزی مکلف است اقدامات و دستورالعمل‌های لازم در خصوص چک‌های الکترونیکی (داده پیام) را ظرف یک سال پس از لازم‌الاجراء شدن این قانون انجام دهد.

ماده 21 مکرر_ تبصره یک (الحاقی 1397):
در مورد برگه چک‌هایی که از دسته‌چک‌های ارائه شده پس از پایان اسفندماه سال ۱۳۹۹ صادر می‌شوند.

تسویه چک صرفاً در سامانه تسویه چک (چکاوک) طبق مبلغ و تاریخ مندرج در سامانه و در وجه دارنده نهایی چک، براساس استعلام از سامانه صیاد انجام خواهد شد.

در صورتیکه مالکیت آنها در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، مشمول این قانون نبوده و بانک‌ها مکلفند از پرداخت وجه آنها خودداری نمایند.
در این موارد، صدور و پشت‌نویسی چک در وجه حامل ممنوع است و ثبت انتقال چک در سامانه صیاد جایگزین پشت نویسی چک خواهد بود.
منظور از حامل هر فردی است که چک را در اختیار دارد و به شعب بانک مراجعه می‌کند.

خيانت در امانت نسبت به چک

چک‌های صادر شده از دسته‌چک‌هایی که تاریخ ارائه آن دسته‌چک‌ها قبل از زمان مذکور در این تبصره باشد، تابع قانون زمان ارائه دسته‌چک‌ است و بانک‌ها بدون نیاز به ثبت آن چک‌ها در سامانه صیاد نسبت به پرداخت وجه چک اقدام می‌کنند.

در کلیه برگه‌های دسته‌چک‌های ارائه شده پس از تاریخ فوق‌الذکر باید عبارت (صدور و پشت‌نویسی چک بدون درج در سامانه صیاد فاقد اعتبار است.) درج شود.

چک‌های تضمین شده بانک ملی

بر اساس قانون اصلاح قانون صدور چک، صدور و تحویل چک‌های تضمین‌شده مستلزم تکمیل برگه درخواست توسط متقاضی در شعبه بانک در حضور متصدی بانکی، درج مشخصات هویتی و شماره‌حساب گیرنده روی چک تضمین‌شده و نیز ثبت علت درخواست صدور چک مذکور در سامانه صیاد است.

‌با اختصاص شناسه یکتا به هر برگ چک، امکان استعلام اطلاعات چک تضمین‌شده برای گیرنده چک فراهم ‌شده است و نیز پرداخت مبلغ چک تضمین‌شده توسط بانک صرفاً در وجه و به شماره‌ حساب گیرنده (ذی‌نفع) که مشخصات او روی چک تضمین‌شده، درج‌شده امکان‌پذیر است.

ظهرنویسی (پشت‌نویسی) برای انتقال چک تضمین‌شده فاقد اعتبار است.

ابطال چک تضمین‌شده نیز به درخواست متقاضی یا وکیل یا نماینده قانونی او با ارائه اصل چک، برای واریز وجه چک به‌حساب متقاضی، صرفاً تا یک ماه پس از صدور آن توسط بانک صادرکننده قابل انجام است.

دادخواست ابطال چک تضمین شده

در تنظیم دادخواست برای این خواسته در رابطه با چک‌های تضمین شده، نیاز به اثبات تخلف، نقض تعهد و اثبات التزام به پرداخت می‌باشد.

صادرکننده چک یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها با تصریح به اینکه چک مفقود، سرقت یا جعل شده یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرایم دیگری به دست آمده، می‌تواند کتباً دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک بدهد.

بانک پس از احراز هویت دستوردهنده از پرداخت وجه آن خودداری خواهد کرد و در صورت ارائه چک، بانک گواهی عدم پرداخت را با ذکر علت اعلام شده صادر و تسلیم می‌کند.

شرایط دستور عدم پرداخت چک تضمین شده

دارنده چک می‌تواند علیه کسی که دستور عدم پرداخت داده شکایت کند.
هرگاه خلاف ادعایی که موجب عدم پرداخت شده است، ثابت شود، دستور دهنده علاوه بر مجازات مقرر در ماده 7 قانون چک به پرداخت تمامی خسارات وارده به دارنده چک محکوم خواهد شد.

همان طور که بیان شد ذینفع کسی است که چک به نام او صادر یا پشت نویسی یا چک به او واگذار یا چک در وجه حامل (دارنده چک) به او واگذار شده است.

در موردی که دستور عدم پرداخت مطابق این ماده صادر می‌شود، بانک مکلف است وجه چک را تا تعیین تکلیف آن در مرجع رسیدگی یا انصراف دستوردهنده در حساب مسدودی نگهداری کند.

دستوردهنده مکلف است پس از اعلام به بانک شکایت خود را به مراجع قضایی تسلیم و حداکثر ظرف مدت یک هفته گواهی تقدیم شکایت خود را به بانک تسلیم کند.

وکیل برای چک

در غیر این صورت پس از انقضای مدت مذکور بانک از محل موجودی به تقاضای دارنده چک، وجه آن را پرداخت می‌کند.
پرداخت چک‌های تضمین شده و مسافرتی را نمی‌توان متوقف کرد، مگر آنکه بانک صادرکننده نسبت به آن ادعای جعل کند.
در این مورد نیز حق دارنده چک راجع به شکایت به مراجع قضایی محفوظ خواهد بود.

چک تضمین شده باید همانند چک‌های عادی مندرجات کاملی داشته باشد، ماده 3 قانون صدور چک تأکید دارد که چک‌ها باید دارای امضا و تاریخ، نبود قلم خوردگی و یکسان بودن عدد و حروف باشند.

در صورت نبود هر یک از این موارد، چک، فاقد ارزش قانونی بوده و در بانک معتبر نیست؛ بنابراین وصول نمی‌شود.

اگر فردی چک را بابت تضمین معامله یا انجام تعهد بدهد و آن معامله صورت نگیرد یا وظیفه فرد انجام نشود، باید در دادگاه حقوقی موضوع را پیگیری کرد.

مشاوره حقوقی با وکیل بانکی

اقامه دعوا حقوقی برای چک تضمین شده

برای اقامه دعوای از طریق دادگاه حقوقی باید در محل اقامت صادرکننده چک، دعوا طرح شود.

اگر محل اقامت فرد صادرکننده چک تهران است و چک در شهرستان باشد، در تهران باید برای اقامه دعوای چک، اقدام شود.

اگر طرفین، در محل دیگری اقدام به عقد قرارداد کرده باشند یا در قرارداد خود، محل دیگری را برای انجام تعهد مشخص کرده باشند یا محل بانک صادرکننده دسته چک، محلی متفاوت از محل اقامت صادرکننده چک باشد.

در این صورت علاوه بر محل اقامت صادرکننده، در این سه محل هم می‌توان اقدام به طرح دعوا کرد.

بخشنامه بانک مرکزی در رابطه با چک تضمین شده

از تاریخ ابلاغ این بخشنامه، شرایط صدور و استفاده از چک‌های تضمین شده با رعایت قوانین و مقررات مربوط، در چارچوب شرایط زیر امکانپذیر خواهد بود:

1. صدور و تحویل چک تضمین شده مستلزم تکمیل فرم درخواست توسط متقاضی در شعبه بانک و در حضور متصدی بانکی و درج نکات زیر در فرم خاص آن است:

الف – مشخصات متقاضی مشتمل بر نام و نام خانوادگی اشخاص حقیقی یا نام اشخاص حقوقی و شماره ملی یا شناسه ملی یا شماره فراگیر اتباع خارجی

ب – شماره سریال و مبلغ چک تضمین شده

پ – علت درخواست چک تضمین شده توسط متقاضی

چک کیفری

ت – مشخصات گیرنده چک تضمین شده (ذینفع) شامل نام و نام خانوادگی اشخاص حقیقی یا نام اشخاص حقوقی و شماره ملی یا شناسه ملی یا شماره فراگیر اتباع خارجی

2. چک تضمین شده فقط باید در وجه گیرنده (ذینفع) که توسط متقاضی در فرم درخواست مربوط نوشته شده است، صادر شود.
3. مشخصات گیرنده چک تضمین شده (ذینفع) شامل نام و نام خانوادگی اشخاص حقیقی یا نام اشخاص حقوقی، شماره ملی یا شناسه ملی یا شماره فراگیر اتباع خارجی، (حسب مورد) باید روی برگ چک تضمین شده درج شود.
4. وصول مبلغ چک تضمین شده توسط بانک، فقط در وجه گیرنده (ذینفع) که مشخصات وی بر روی چک تضمین شده درج شده، امکان پذیر است.
5. ظهرنویسی و انتقال چک تضمین شده به دیگری، فاقد اعتبار خواهد بود.
6. ابطال چک تضمین شده به درخواست متقاضی یا وکیل و نماینده قانونی وی بدون نیاز به ظهرنویسی گیرنده (ذینفع) امکان پذیر است.
7. ثبت مشخصات کامل اشخاصی که به نمایندگی از گیرنده (ذینفع) برای وصول چک تضمین شده اقدام می‌کنند، الزامی است.
8. دارندگان چک‌های تضمین شده‌ای که قبل از ابلاغ این بخشنامه صادر شده اند، حداکثر یک ماه از تاریخ ابلاغ این بخشنامه، می توانند وجه آن را به طور نقدی دریافت یا به حساب بانکی خود واریز کنند.

ظهرنویسی این چک‌ها برای دیگری در این مهلت زمانی اعتبار ندارد و پس از این مهلت، دارنده چک فقط تا پایان سال باید به یکی از شعبه‌های بانک صادرکننده مراجعه و اطلاعات مربوط به مبادله مالی منشا دریافت و چک تضمین شده را ارائه کنند.

9. اعضای هیات مدیره و هیات عامل بانک‌ها مسوول حسن اجرای مفاد این مصوبه بوده و در صورت قصور و تخلف، علاوه بر اعضای هیات مدیره و هیات عامل بانک، با کارمند خاطی و مسئول شعبه مربوط حسب مورد برخورد قانونی می‌شود.

آیا می‌توان با مداد چک صادر نمود؟

صدور چک صیادی با مداد در قانون منعی ندارد، اما در چک‌های غیر صیادی، ممکن است بانک از ارائه وجه خودداری نماید.

اگر چکی گم یا سرقت شود چه اقداماتی باید انجام دهیم؟

متقاضی صدور با همراهی ذینفع به بانک مراجعه کرده و ادعای گم شدن چک را بنمایند.