امور تجاری و اسناد تجاری

امور تجاری و اسناد تجاری – اسناد تجاری همان اوراق تجاری هستند که به صورت روزمره یا در موارد خاص از آن‌ها استفاده می‌کنیم مانند چک و سفته.

مطابق ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی سند نوشته‌ای است که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد.

پس سند در لغت به نوشته‌ای گفته می‌شود که به آن اعتماد و استناد می‌شود و در اصطلاح حقوقی نوشته‌ای است که در هنگام بروز اختلاف برای دفاع یا دعوا قابل استناد باشد و بتوان از آن برای اثبات عمل، قرارداد یا تعهد استفاده کرد.

یکی از مهم‌ترین انواع اسناد تجاری چک، سفته و برات است که ماهیت تجاری دارند و برای معاملات از آنها استفاده می‌شود.

در ادامه این مقاله به بررسی اسناد تجاری و امور تجاری مربوط به آنها خواهیم پرداخت.

سوالاتی که پیرامون موضوع امور تجاری و اسناد تجاری بررسی خواهند شد

• اسناد تجاری شامل چه اسنادی می‌شود؟
• تفاوت اسناد عادی و اسناد رسمی چه می‌باشد؟
• سند تجاری در وجه حامل چیست؟
• ضمانت اسناد تجاری چگونه است؟
• انتقال اسناد تجاری چگونه است؟
• بهترین وکیل امور تجاری و اسناد تجاری کیست؟

اسناد تجاری

چنانچه در خصوص اسناد تجاری مانند چک، برات، سفته، اسناد تجاری بین‌المللی و… نیازمند مشورت گرفتن از وکیل پایه یک دادگستری هستید؛ با شماره‌های مندرج در انتهای مقاله تماس بگیرید.

تعلل در اقدام در خصوص اسناد تجاری ممکن است فرصت‌های قانونی برای مطالبه وجه اسناد تجاری مانند چک را از بین ببرد.
مانند اینکه اگر در مهلت قانونی اقدام به دریافت گواهی عدم پرداخت نشود؛ فرصت طرح دعوای کیفری از بین خواهد رفت.

در تقسیم‌بندی سند تجاری باید گفت که اسناد در یک تقسیم‌ بندی به اسناد عادی و رسمی و در تقسیم‌ بندی دیگری به اسناد تجاری عام و خاص تقسیم می‌شوند.

سند رسمی: در دفاتر اسناد رسمی و نزد مامور رسمی طبق مقررات تنظیم می‌شود.

سند عادی: به وسیله افراد عادی تنظیم می‌شود و مامور رسمی در تنظیم آن دخالتی ندارد. مانند قولنامه‌هایی که در دفاتر املاک امضا می‌شوند.

وكيل وصول سفته و چک

اصل بر عادی بودن اسناد است و اسناد تجاری نیز سند عادی محسوب می‌شوند.
با توجه به این‌که در قانون تجارت و سایر قوانین، اسناد تجاری تعریف نشده‌اند، حقوق‌دانان از اسناد تجاری تعریف ارائه نموده‌اند.
اسناد تجاری اسنادی هستند که روزانه میان تجار در گردش هستند و در قانون تجارت شرایط خاصی را نسبت به آن‌ها در نظر گرفته است.
این اسناد تجاری دو مفهوم عام و خاص دارند.

اسناد تجاری در مفهوم عام شامل تمامی اسناد تجاری از جمله چک، سفته، برات، اوراق قرضه، اوراق سهام، ضمانت‌نامه بانکی و… می‌شوند.

اسناد تجاری در مفهوم خاص فقط شامل چک، سفته و برات می‌شوند.

اصول حاکم بر اسناد تجاری

اصل استقلال امضاها: هر امضا بر سند تجاری اعتبار جداگانه‌ای دارد و فرد نمی‌تواند با ایراد وارد کردن به یک امضا از پرداخت مبلغ سند اجتناب کند؛ بلکه باید اعتبار امضا مورد بررسی قرار گیرد.

مثلاً اگر چند نفر برات را ظهرنویسی (پشت‌نویسی) کرده باشند، مدعی صرفاً به دلیل جعلی بودن یکی از امضاها نمی‌تواند از پرداخت مبلغ سند سرباز زند.

اصل استقلال تعهد: به موجب این اصل همین که فرد سند تجاری را امضا کند بدهکار می‌شود و دیگر اسناد اثبات‌کننده بدهی در جایگاه خود اعتبار دارند.

مثلاً مدعی نمی‌تواند بگوید این بدهی با بدهی من نزد دارنده سند تجاری تهاتر (اسقاط دو دین مقابل یکدیگر) شده زیرا تا زمانی که سند (چک) وجود دارد بدهی نیز وجود دارد.

اصل مشغولیت ذمه (عهده): در حالت عادی اگر شخصی به شخص دیگر مال یا پولی دهد به معنی بدهکار بودن او نیست و می‌تواند آن را استرداد کند. (پس بگیرد)

طبق ماده ۲۶۵ قانون مدنی: هر کس مالی به دیگری بدهد ظاهر در عدم تبرع است. (رایگان و مجانی نیست)
بنابراین اگر کسی چیزی به دیگری بدهد بدون اینکه مقروض آن چیز باشد می‌تواند پس بگیرد.

اما سند تجاری متفاوت است یعنی صرف امضای سند به معنی مشغولیت ذمه (متعهد بودن) فرد امضا کننده است و نیازی به اثبات وجود دین (بدهی) نیست.

برات چیست؟

اصل عدم استماع ایرادات اسناد تجاری: همان‌طور که گفتیم سند تجاری سندی مستقل است، زمانی که طرفین آن را امضا می‌کنند به معنی قبول آن است و نمی‌توانند به بهانه وجود ایراد از سوی طرف دیگر از پرداخت وجه یا عمل به تعهد آن اجتناب کنند.

در واقع یکی از منحصر به فردترین مزیتی که قانون‌گذار برای صاحب اسناد تجاری در نظر گرفته است، مسئولیت تضامنی صادرکنندگان اسناد تجاری در برابر دارندگان آن است.

این امر در ماده ۲۴۹ قانون تجارت نیز مورد اشاره قرار گرفته است و به این معنا است که دارنده سند تجاری می‌تواند به هر یک از مسئولین مراجعه کند و یا حتی چند نفر را مخاطب قرار دهد.

دارندگان اسناد تجاری حتی قبل از شروع رسیدگی می‌توانند تقاضای توقیف اموال را به اندازه آن‌چه مورد تقاضایشان است بنمایند؛ تا اگر رای به نفع آن‌ها بود، در وصول آن دچار مشکل نشوند.

اسناد تجاری در وجه حامل

حامل به معنی حمل کننده است و در اسناد تجاری منظور فردی است که سند در دست اوست و برای مطالبه وجه سند به مرجع وصول چک مراجعه می‌کند.

براساس ماده ۳۲۱ قانون تجارت، دارنده‌ی سند در وجه حامل در مقابل پرداخت وجه آن توسط مدیون (بدهکار)، باید اصل سند تجاری را با دادن رسیدی که نشان می‌دهد وجه سند را دریافت نموده است، به مدیون تحویل دهد.

دارنده‌ی سند در وجه حامل، چون مالک آن شناخته می‌شود؛ قانوناً می‌تواند وجه سند را از مدیون (بدهکار) مطالبه کند.
مگر اینکه به طریق قانونی ثابت شود سند مزبور متعلق به دارنده‌ آن نیست.

اسناد تجاری در وجه حامل به وسیله‌ “قبض و اقباض” (تحویل دادن) قابل انتقال‌اند به عبارتی نیاز به تشریفات خاصی در انتقال آنها به دیگری نیست.

اسناد تجاری واخواست شده

واخواست به معنی اعتراض به عدم پرداخت وجه سند تجاری است.
مطالبه وجه اسناد تجاری باید در سررسید مشخص‌شده در اوراق صورت گیرد.

چنانچه در تاریخ مشخص‌ شده برای دریافت وجه به متعهد مراجعه کنید اما متعهد وجه را پرداخت ننماید شما باید اقدام قانونی برای دریافت وجه سند نمایید.

اقدام قانونی که برای دریافت وجه سند اعم از برات و سفته صورت گیرد واخواست نام دارد اما در چک بانک اقدام به صدور گواهی عدم پرداخت می‌نماید که با این گواهی می‌توان اقدام به طرح دادخواست یا شکایت نمایید.

دعاوی اسناد تجاری

اسناد تجاری معاملات غیرنقدی را تسهیل می‌کند و این اسناد را می‌توان در معاملات به عنوان وسیله‌ پرداخت استفاده کرد.

مطالبه بدهی

ضمانت در اسناد تجاری

ضمانت، یکی از رایج‌ترین راه‌های تضمین پرداخت در اسناد تجاری است.

معمولاً دارندگان اسناد تجاری هنگام دریافت این اسناد از صادرکننده سند یا شخصی که می‌خواهد آن سند را واگذار نماید، ضمانت معتبر دریافت می‌کنند.

در اسناد تجاری، یک شخص می‌تواند ضامن صادرکننده و یا واگذارکننده سند تجاری باشد.

با پذیرش ضمانت در اسناد تجاری، ضامن متعهد می‌شود که مبلغ مندرج بر روی سند را در موعد مقرر (سررسید) و با رعایت شرایط قانونی به دارنده سند (طلبکار) پرداخت نماید.

ضمانت در اسناد تجاری به دو روش می‌تواند انجام شود:

1.ضمانت در خود سند ۲.ضمانت در سند جداگانه.

معمولاً ضمانت در اسناد تجاری، با امضاء ضامن در خود سند انجام می‌شود، ولی ضمانت در این اسناد می‌تواند خارج از خود سند تجاری و در یک سند جداگانه نیز صورت بگیرد.

به این نحو که موضوع و مشخصات مورد ضمانت (یعنی سند تجاری) در آن مشخص شود و این سند، ضمیمه (همراه) سند تجاری گردد.

ابطال پشت نویسی سند تجاری

نکته‌ای که در خصوص دعوی ابطال ظهرنویسی چک توجه به آن حائز اهمیت است آن است که مفهوم قابلیت ابطال در حقوق ایران تا حدی ناشناخته است.

بدین توضیح که در حقوق ایران یک عمل حقوقی سه وضعیت بیشتر ندارد یا باطل است و هیچ اثر حقوقی نسبت به آن مترتب نیست یا غیر نافذ و قابل فسخ بوده و یا اینکه صحیح واقع شده است.

بنابراین باید منظور از عمل حقوقی قابل ابطال را همان عمل حقوقی باطل دانست.

در این راستا توجه نمایید که ظهرنویسی (پشت‌نویسی) چک نیز یک عمل حقوقی به شمار می‌رود.

فلذا رعایت شرایط اساسی صحت معاملات که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی مقرر شده است، ضرورت دارد.

از جمله شرایط مقرر در ماده ۱۹۰ قانون مدنی که شرایط صحت ظهرنویسی نیز می‌باشد عبارتست از:

• وجود، اعلام، انطباق و سلامت اراده ظهرنویس.
• فقدان اجبار.
• اکراه
• اشتباه در ظهرنویسی
• تسلیم ارادی سند.

استرداد لاشه اسناد تجاری

مهم‌ترین اقدامی که صادرکننده سند تجاری باید به هنگام اجرای تعهد انجام دهد، پس‌گرفتنِ لاشه چک و سند تجاری است.

مطابق یکی از آراء دیوان عالی‌کشور، وجود چک در نزد دارنده (طلبکار)، نشان‌دهنده مدیون (بدهکار) ‌بودن صادرکننده چک (بدهکار) است.

در واقع، اگر شخص الف چکی را در وجه شخص ب صادر کند و در مهلت مقرر نیز این وجه را پرداخت نماید یا به تعهد خود عمل کند، ولی پس از پرداخت وجه چک لاشه آن را از دارنده (طلبکار) پس نگیرد، طلبکار می‌تواند به همین لاشه چک استناد کند و ادعا نماید که صادرکننده چک، دین خود را پرداخت نکرده است.

اگر چنین ادعایی در مرجع قضایی مطرح شود، بدهکار بایستی با ارائه دلیل و مدرک معتبر اثبات نماید که پیش‌تر دین (بدهی) خود را ادا نموده یا به تعهد خود عمل کرده است.

بنابراین، صادرکننده چک و سفته نه ‌تنها «حق دارد» که پس از پرداخت وجه آن‌ها، سند طلب (چک و سفته) را از طلبکار پس بگیرد، بلکه «باید» چنین کاری را انجام دهد تا اگر چنین ادعایی علیه او مطرح شد، بتواند اثبات کند که دین (بدهی) خود را ادا نموده است.

اسناد تجاری واخواست شده

مطالبه وجه اسناد تجاری باید در سررسید مشخص‌شده در اوراق صورت گیرد.

چنانچه در تاریخ مشخص‌شده برای دریافت وجه به متعهد مراجعه کنید اما متعهد وجه را پرداخت ننماید شما باید اقدام قانونی برای دریافت وجه سند نمایید.

اقدام قانونی که برای دریافت وجه سند اعم از برات و سفته صورت گیرد واخواست نام دارد.

اما در چک بانک اقدام به صدور گواهی عدم پرداخت می‌نماید که شما باید با این گواهی اقدام به طرح دادخواست یا شکایت نمایید.

واخواست اسناد تجاری به معنای اعتراض دارنده برات و سفته به عدم پرداخت آن در وجه سررسید است.

در برات درصورتی که برات‌گیر از قبول و نکول (استنکاف) برات خودداری کند، دارنده برات باید اعتراض‌نامه‌ای در این خصوص تنظیم کند.

اما از آنجا که در سفته تنها دو نفر (طلبکار و بدهکار) دخالت دارند و شخص ثالثی قابل تصور نیست درصورت عدم تأدیه وجه سفته، واخواست معنایی ندارد.

در مورد چک باید بگوییم که گواهی عدم پرداخت بانک محال علیه جانشین واخواست و اعتراض عدم تأدیه (پرداخت) می‌شود.

بهترین وکیل امور تجاری و اسناد تجاری

وکیل امور تجاری و اسناد تجاری یکی از وکلای متخصص امور بانکی است که به طور اختصاصی در حوزه دعاوی مربوط با اسناد تجاری مانند چک و سفته و… فعالیت می‌نماید.

مرجع وصول و مطالبه اسناد تجاری مانند چک مراجع مختلفی مانند دادگاه و دفاتر ثبتی است که تشخیص اینکه از چه مرجعی اقدام کنیم با وکیل متخصص امور تجاری و اسناد تجاری می‌باشد.

بنابراین بهتر است قبل از هرگونه اقدام در خصوص اسناد و امور تجاری با وکیل متخصص امور تجاری و اسناد تجاری مشورت نمایید.

جهت ارتباط با برترین وکلای متخصص در حوزه اموربانکی و اسناد تجاری با موسسه حقوقی مهر پارسیان تماس حاصل نمایید.