همه چیز در مورد ورشکستگی

برای یک تاجر، دانستن همه چیز در مورد ورشکستگی بسیار مهم است.
ورشکستگی به ظاهر تعریفی ساده دارد اما در اصل قوانین مبسوطی دارد که در این مقاله به بررسی آن ها می پردازیم.

اگر در زمینه تجارت فعال هستید مطالعه این مقاله را به شما توصیه می کنیم.

ورشکستگی چیست؟

ورشکستگی حالت یک تاجر یا شرکتی تجاری است که از پرداخت بدهی‌های خود ناتوان شده و نمی‌تواند تعهدات خود را عملی سازد. در اصطلاح به این چنین افراد ورشکسته می‌گویند.

ورشکستگی و مقررات آن تنها در بر گیرنده‌ی بازرگانان می‌شود و چنانچه اشخاص عادی قادر به پرداخت بدهی خود نباشند اصطلاحا به آنان «معسر» گفته می‌شود.

شرکت‌های تجارتی چون بازرگان شناخته می‌شوند، مشمول مقررات ورشکستگی می‌شوند ولی شریکان و مدیران آن‌ها چون تاجر نیستند مشمول این مقررات نخواهند شد.
برای تقسیم دارایی‌های ورشکسته، بستانکاران نسبت به هم حق تقدمی ندارد ولی در حالت معسر، هر بستانکاری که زودتر اقدام نماید به نتیجه خواهد رسید.

ورشکستگی باید به موجب حکم دادگاه اعلام شود و تا زمانی که دادگاه حکم ورشکستگی را صادر نکرده، ورشکستگی تاجر ثابت نمی‌شود.
دادگاه عمومی محل اقامت تاجر صلاحیت رسیدگی به این موضوع را دارد. اعلام ورشکستگی بر حسب تقاضای یک یا چند نفر از طلبکاران یا به تقاضای دادستان یا حتی اظهار خود تاجر صورت می‌گیرد.

همه چیز در مورد ورشکستگی

انواع ورشکستگی

ورشکستگی به سه نوع زیر تقسیم می‌شود:

الف) عادی

برابر مواد ۴۱۲ و ۴۱۳ قانون تجارت ایران، کسی ورشکسته عادی محسوب می‌شود که تاجر یا شرکت تجارتی بوده و از پرداخت وجوهی که برعهده دارد متوقف گردد و طی سه روز از تاریخ وقفه که در ادای قرض‌ها یا سایر تعهدات نقدی او حاصل شده باشد توقف خود را به دفتر دادگاه عمومی محل اقامت خود اظهار نموده و صورت حساب دارایی و کلیه دفاتر تجارتی خود را به دفتر دادگاه مزبور تسلیم نماید. صورت حساب موصوف باید مورخ بوده و به امضا تاجر رسیده و تعداد و تقویم کلیه اموال منقول و غیر منقول تاجر متوقف به‌طور مشروح صورت کلیه قروض و مطالبات و نیز صورت نفع و ضرر و صورت مخارج شخصی در آن مندرج گردد. بنابراین اگر تاجر یا شرکت تجارتی بدهکار ظرف مهلت مقرر توقف از تادیه دیون خود را به دادگاه صلاحیت دار به انضمام مدارک موردنظر اعلام کرد ورشکستگی عادی محسوب می‌شود.

ب) به تقصیر

یک) موارد چهارگانه الزامی صدور حکم ورشکستگی به تقصیر (ماده ۵۴۱ قانون تجارت).

• مخارج شخصی یا مخارج افراد تحت تکفل تاجر در ایام عادی به نسبت عایدی او فوق العاده شود.
• تاجر مبالغ زیادی از سرمایه خود را صرف معاملاتی کند که در عرف تجارتی موهوم بوده یا سودآوری معاملات مذکور منوط به اتفاق محض باشد.
• در صورتی که تاجر به منظور به تأخیر انداختن ورشکستگی خود خریدی گران‌تر یا فروشی ارزان‌تر از قیمت روز کند و برای بدست آوردن وجه نقد به روش دور از صرفه متوسل شود مثل استقراض یا صدور برات سازشی و… .
• تاجر پس از تاریخ توقف از ادای دیون و قروضی که بر عهده دارد یکی از طلبکاران خود را بر سایرین ترجیح داده و طلب او را بپردازد.

وکیل ورشکستگی به تقصیر

دو) موارد سه‌گانه اختیاری صدور حکم ورشکستگی به تقصیر (ماده ۵۴۲ قانون تجارت)

• تاجر به حساب دیگری و بدون آنکه عوضی دریافت نماید تعهداتی کرده باشد که نظر به وضعیت مالی او انجام تعهدات مزبور فوق العاده باشد.
• عملیات تجارتی او متوقف شده و مطابق ماده ۴۱۳ قانون تجارت رفتار نکرده باشد.
• تاجر دفاتر نداشته یا دفاتر او ناقص یا بی ترتیب بوده یا در صورت دارائی وضعیت واقعی خود را اعم از قروض و مطالبات به‌طور صریح معین نکند مشروط بر آنکه مورد اخیر الذکر تقلبی نکرده باشد.

سه) تعقیب جزائی و مجازات تاجر ورشکسته به تقصیر تعقیب تاجر ورشکسته به تقصیر بنا به تقاضای هر یک از طلبکاران یا دادستان یا مدیر تصفیه پس از تصویب اکثریت بستانکاران به عمل می‌آید (مواد ۵۴۴ و ۵۴۷ قانون تجارت) اگر تعقیب تاجر ورشکسته به تقصیر از طرف دادستان به عمل آمده باشد هزینه دادرسی آن به هیچ وجه به عهده هیئت طلبکاران نمی‌باشد.

دفتر وکالت در فرمانیه

اگر مدیر تصفیه ورشکسته به تقصیر را به نام بستانکاران تعقیب نماید در صورت برائت ورشکسته موصوف هزینه تعقیب به عهده بستانکاران می‌باشد و چنانچه تعقیب از طرف یکی از طلبکاران به عمل آمده باشد و ورشکسته برائت حاصل نماید هزینه دادرسی به عهده طلبکار است اما د در صورت محکومیت ورشکسته مزبور هزینه دادرسی به عهده دولت خواهد بود.

مجازات تاجر ورشکسته به تقصیر از شش ماه تا دو سال حبس می‌باشد (ماده ۶۷۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)).
همه چیز در مورد ورشکستگی

پ) به تقلب

مطابق ماده ۵۴۹ قانون تجارت اگر تاجر دفاتر تجارتی خود را از روی عمد و سونیت مفقود نماید یا قسمتی از دارایی خود را مخفی کند یا به طریق مواضعه و معاملات صوری آن را از بین ببرد و بالاخره اگر به وسیله اسناد یا به وسیله صورت دارایی و قروض به‌طور تقلب به میزانی که در واقع مدیون نمی‌باشد خود را مدیون قلمداد نماید ورشکسته به تقلب محسوب می‌شود.
تعقیب جزائی و مجازات تاجر ورشکسته به تقلب تعقیب جزائی تاجر ورشکسته به تقلب همانند تعقب جزائی ورشکسته به تقصیر می‌باشد و مجازات کسانی که به عنوان ورشکسته به تقلب محکوم می‌شوند از ۱ تا ۵ سال حبس می‌باشد (ماده ۶۷۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)).

نمونه شکایت ورشکستگی به تقصیر

البته تقسیم بندی را از نگاه دیگری نیز می‌توان انجام داد:

– ورشکستگی عادی: ورشکستگی است که در اثر عوامل خارجی یا حوادث مترقبه، بدون تقصیر و بدون سوء نیت و تقلب، تاجر یا شرکت تجارتی از پرداخت وجوهی که بر عهده اوست متوقف شود.
– ورشکستگی مستلزم تعقیب کیفری شامل ورشکستگی به تقصیر و ورشکستگی به تقلب

علل ورشکستگی

بیشتر کسب و کارهای جوان و کارآفرینان با ورشکستگی روبرو می‌شوند، می‌توان مجموعه دلایل ذیل را برای این امر برشمرد:

• فقدان سرمایه کافی
• به جریان انداختن ضعیف نقدینگی
• برنامه‌ریزی نامناسب
• در نظر نگرفتن رقابت
• بازاریابی ضعیف
• نداشتن انعطاف‌پذیری لازم
• نادیده گرفتن قدم بعدی
• سعی در انجام دادن تمام امور به‌طور کامل و بی عیب و نقص
• رئیس در حد عالی، کارمندان در حد معمولی
• رشد کنترل نشده

در چه شرایطی ورشکستگی تحقق می‌یابد؟

برای تحقق ورشکستگی دو شرط لازم است که عبارتند از:

الف) تاجر بودن

تاجر حقیقی شخصی است که شغل معمول خود را معاملات تجارتی مذکور در ماده ۲ قانون تجارت قرار داده و به نام و به حساب خودش معامله نماید. ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی موضوع ماده ۱۶ قانون تجارت لازمه تاجر تلقی شدن شخص نیست تا این که مشمول ورشکستگی شود، اگر اسم خود را ثبت هم کرده باشد ولی واقعا تاجر نباشد، مشمول ورشکستگی نخواهد شد و تنها ثبت یک اماره بر تاجر بودن است.
همه چیز در مورد ورشکستگی

ب) توقف از پرداخت دیون

لازم نیست دارایی تاجر از بدهی او کمتر باشد بلکه کافی است نتواند قرض های خود را از دارایی موجودش پرداخت کند تا متوقف تلقی شود.

چه هنگام دیون تاجر باعث ورشکستگی می‌شود؟

– دین باید غیر مشروط و مسلم باشد، یعنی صحت و سقم آن مشخص باشد و ادعایی بر آن در دادگاه وجود نداشته باشد.
– می‌تواند دین تجاری یا مدنی باشد و تجاری بودن دیون شرط نیست. در نتیجه حکم ورشکستگی تاجر را بدون توجه به ماهیت طلب طلبکار می توان صادر نمود.
– تنها عدم پرداخت یک دین کفایت می کند و تعدد دیون پرداخت نشده موثر در مقام نیست.

شرایط تحقق ورشکستگی به تقصیر اجباری چیست؟ (بر اساس ماده ٥٤١ قانون تجارت)

– در صورتی که یکی از طلبکارها را پس از تاریخ توقف بر سایرین ترجیح داده و طلب او را پرداخته باشد.
– در صورتی که مخارج شخصی یا مخارج خانه تاجر ورشکسته در ایام عادی نسبت به عایدی او فوق العاده باشد (مخارج خانه تاجر در ایام غیر عادی مشمول این بند نمی‌شود، مانند هزینه‌هایی که تاجر به علت مریضی یکی از اعضای خانواده‌اش پرداخت می‌کند)

وکیل متخصص ورشکستگی

– در صورتی که تاجر به قصد تاخیر انداختن ورشکستگی خود خریدی بالاتر یا فروشی نازل تر از مظنه روز کرده باشد و یا وسایلی که دور از صرفه است به کار برده تا تحصیل وجهی نماید اعم از آنکه از راه استقراض یا صدور برات یا به طرق دیگر باشد.
– در صورتی که تاجر نسبت به سرمایه خود مبالغ عمده صرف معاملاتی کرده که در عرف تجارت موهوم یا نفع آن منوط به اتفاق محض است.(مانند بورس بازی، خرید بلیط بخت آزمایی و )
همه چیز در مورد ورشکستگی

شرایط تحقق ورشکستگی به تقصیر اختیاری چیست؟ (بر اساس ماده ۵۴۲ قانون تجارت)

• در صورتی که تاجر به حساب دیگری و بدون دریافت عوضی از طرف مقابل تعهداتی نماید که با توجه به وضعیت مالی وی ان تعهدات فوق العاده باشد.
• اگر طی سه روز از تاریخ وقفه‌ای که در تادیه قروض وی پیش آمده است، توقف خود را به محکمه اظهار ننموده است و صورت حساب دارایی و کلیه دفاتر تجارتی خود را تسلیم نکرده باشد.
• در صورتی که دفتر نداشته یا دفاتر او ناقص یا بی ترتیب بوده و یا در صورت دارایی وضعیت حقوقی خود را اعم از قروض و مطالبات به طور صحیح معین نکرده باشد. البته مشروط بر اینکه در این موارد مرتکب تقلبی نشده باشد.

شرایط تحقق ورشکستگی به تقلب چیست؟ (بر اساس ماده ۵۴۹ قانون تجارت)

• مخفی کردن قسمتی از دارایی به وسیله تاجر از آنجایی که دارایی تاجر وثیقه دیون او نسبت به طلبکاران است مسلم است مخفی نمودن آن‌ها تقلب محسوب می‌شود و درست مثل بردن مال غیر می‌باشد.
• از میان بردن قسمتی از دارایی تاجر به وسیله وی از طریق معاملات صوری
  از میان بردن می‌تواند به صورت انتقال مالکیت به طور صوری و با تبانی اشخاص ثالث باشد یا به صورت تخریب و معدوم نمودن اموال تاجر بدون علت موجه و خاص.
• مفقود کردن دفاتر، منظور از دفاتر، دفاتری است که مقنن تاجر را مکلف به نگهداری آن ها کرده است. مفقود کردن دفاتر باید جنبه‌ی عمدی داشته باشد و اگر بدون دخالت و تقصیر تاجر دفاتر مفقود شود مشمول ورشکستگی به تقلب نخواهد بود.
• افزایش متقابلانه بدهی به وسیله تاجر

وکیل متخصص ورشکستگی و امور بانکی

مقنن با هدف جلوگیری از ازدیاد غیر واقعی طلبکاران تاجر در قسمت اخیر ماده ۵۴۹ قانون تجارت اینگونه بیان می‌کند که هر تاجر ورشکسته که خود را به وسیله اسناد یا به وسیله صورت دارایی و قروض به طور تقلب به میزانی که در حقیقت مدیون نمی‌باشد مدیون قلمداد نموده است ورشکسته به تقلب اعلام می‌شود.
همه چیز در مورد ورشکستگی

مجازات ورشکستگی به تقلب

مطابق ماده ۶۷۰ قانون مجازات اسلامی کسانی که به عنوان ورشکستگی به تقلب محکوم می‌شوند به مجازات حبس از یک تا پنج سال محکوم می‌گردند.

مجازات ورشکستگی به تقصیر

مطابق ماده ۶۷۰ قانون مجازات اسلامی کسانی که به عنوان ورشکستگی به تقصیر محکوم می‌شوند به مجازات حبس از شش ماه تا دو سال محکوم می‌شوند.

با توجه به اینکه برای تعقیب کیفری ورشکستگی به تقلب و ورشکستگی به تقصیر، نیاز به اثبات عناصر تشکیل دهنده‌ی است، در نتیجه استفاده از وکیل متخصص در دعاوی ورشکستگی، ضروری است.

در خصوص ورشکستگی باید بدانید که:

• ورشکستگی محرومیت از بعضی از حقوق اجتماعی را در بر دارد.
• حکم ورشکستگی جنبه عام دارد یعنی علاوه بر اینکه نسبت به طرفین دعوا موثر هست در خصوص سایر کسانی که اقامه دعوا نکرده‌اند نیز اثر دارد.
• حق اقامه یا تعقیب دعوای مالی تاجر ورشکسته علیه دیگران، با مدیر تصفیه (اداره تصفیه) خواهد بود و همین طور دعاوی مالی علیه تاجر باید به طرفیت مدیر تصفیه اقامه یا تعقیب شود.
• در ورشکستگی، اداره اموال ورشکسته توسط مدیر تصفیه صورت می‌گیرد (ورشکسته از تصرف در امور مالی خود ممنوع است).

چنانچه شغل خود را در معرض ورشکستگی می‌بینید، با تیم حقوقی موسسه حقوقی مهر پارسیان تماس حاصل فرمایید و با استفاده از مشاوره های حقوقی، مسیر بهتری را برای شغل خود برگزینید.
همه چیز در مورد ورشکستگی