خیانت در امانت

هرگاه مالی را به قصد پس گرفتن نزد فردی می‌سپاریم و فرد امانت‌گیرنده از باز گرداندن آن مال به صاحب اصلی خودداری کند؛ مرتکب جرم خیانت در امانت شده است.

در این نوشته وکیل پایه یک دادگستری به بررسی جرم خیانت در امانت و نحوه وقوع و مجازات آن پرداخته است؛ چنانچه امین شما به شما خیانت کرده یا متهم به جرم خیانت در امانت شده‌اید و نیازمند مشورت گرفتن از وکیل پایه یک دادگستری هستید؛ با شماره‌های مندرج در انتهای این صفحه تماس بگیرید.

سوالات مهمی که توسط وکیل پایه یک دادگستری پاسخ داده خواهند شد:

خیانت در امانت چیست؟

شرایط وقوع جرم خیانت در امانت چیست؟

مجازات جرم خیانت در امانت چیست؟

چگونه در پرونده خیانت در امانت دفاع کنیم؟

خیانت در امانت:

هرگاه شخص امین (امانت گیرنده) از این جهت که مال سپرده شده به او را حفظ و نگهداری نکند و یا در نگهداری آن تعدی و تفریط (کم کاری) کرده باشد و یا به نفع خود استعمال کند، قانون او را مسئول می‌داند.

در بعضی از موارد قانونی، امینی که برخلاف مصلحت مالک و یا متصرف قانونی، اقدام به دخل و تصرف می‌کند را به جرم خیانت در امانت قابل پیگرد کیفری می‌داند.

جرم خیانت در امانت در دسته جرایم علیه مالکیت و اموال قرار می‌گیرد؛ به این دلیل که در این جرم عمل مرتکب نسبت به مال شخص دیگری انجام می‌گیرد و به همین خاطر این عنصر، این جرم را از دسته جرایم علیه اشخاص و علیه امنیت متمایز می‌کند.

خیانت در امانت در قانون

در حقوق ایران در قانون مجازات اسلامی در مورد جرم خیانت در امانت، به این دلیل که این جرم در فقه اسلامی دارای مطالب و مباحث زیادی می‌باشد و با توجه به اینکه قانون مجازات اسلامی از فقه اسلامی سرچشمه گرفته است، لذا احکام و تعریف و مجازات آن، بی‌تردید از فقه سرچشمه گرفته است.

این جرم در حقوق ایران تا قبل از انقلاب در ماده ۲۴۱ عنصر قانونی جرم خیانت در امانت را تعریف نموده و این ماده در سال ۱۳۷۵ همراه با تغییرات عمده تصویب گردید.

امین در جرم خیانت در امانت به فردی گفته می‌شود که دارای این صفت باشد و در اصطلاح تخصصی علم حقوق به شخصی گفته می‌شود که مالی را به او سپرده و او در جهت غبطه‌ (مصلحت) امانت‌گذار، از آن مال نگاهداری کرده باشد.

ارکان تشکیل دهنده ی جرم خیانت در امانت:

عنصر مادی جرم خیانت در امانت:

عنصر مادی متشکل از سه رفتار جهت وقوع جرم خیانت در امانت است:

رفتار فیزیکی:

عبارت است از انجام دادن یا انجام ندادن کاری که مرتکب آن می‌شود؛ در جرم خیانت در امانت در قسمت آخر ماده مذکور به افعالی که عنصر رفتار فیزیکی را شرح می‌دهد پرداخته است، که شامل موارد زیر می‌شود:

1) استعمال (استفاده کردن)
2) تصاحب (مالک شدن)
3) مفقود کردن (از بین بردن)

به طور مثال اگر امین مال سپرده شده را گم کند و یا به نحوی باعث فقدان و از دست دادن آن بشود.

خیانت در امانت

نکته‌ای که در این مورد باید مورد توجه قرار گیرد این است که شخص امین باید حتما دارای سوء‌نیت باشد و عمدا و با قصد بردن، مال را مفقود کند تا مستوجب عنوان کیفری خیانت در امانت باشد.

در غیر این صورت در صورت تقصیر باید از عهده‌ی ضمان مدنی که بر ذمه‌ی او قرار گرفته است برآید و مطابق قوانین مسئولیت مدنی عهده دار خسارت وارده گردد.

4) تلف کردن:

نابود کردن و خراب کردن و در واقع مالی را از قابلیت انتفاع خارج کردن، است و به نحوی که قابل انتفاع (استفاده) نباشد و دیگر عنوان مال بر او اطلاق نشود.

در این نوع از رفتار فیزیکی باید مانند رفتار فیزیکی قبل امین دارای سوء‌نیت باشد و اگر به طور غیر عمد باشد در صورت تقصیر عهده‌دار خسارت گردد. (۳۲۸قانون مدنی)

در مورد تلف کردن، فقط انجام دادن کار، ملاک نیست بلکه اگر امین با ترک فعل و انجام ندادن کاری هم موجب نابودی مال گردد به عنوان خائن در امانت قابل پیگرد کیفری می‌باشد.

ب) تحقق شرایط حاصله برای وقوع جرم:

اولین شرط در تحقق جرم خیانت در امانت این است که شی که به امین سپرده می‌شود حتما مال باشد و منظور از مال چیزی است که ارزش اقتصادی داشته باشد و به عبارتی قابل داد و ستد باشد و این ارزش، مفهومی نسبی است؛ چرا که ممکن است مالی برای شخصی ارزش فراوان داشته باشد و حال آن که از لحاظ عرفی ارزشی برای آن قابل تصور نباشد.

در قسمت اول ماده به همین امر صراحت دارد که وجوه و اسناد مالی که حاوی تعهدات مالی می‌باشد و یا اموالی که از جهاتی به امین سپرده می‌شود، شامل موضوع خیانت در امانت می‌شود.

1) سپرده شدن به امین

بنابراین اگر موضوع شی سپرده شده به امین چیزی به غیر از مال (که دارای ارزش اقتصادی و قابل داد و ستد است) باشد شرط لازم حاصل نشده است و خود می‌تواند عنوان جرم دیگری باشد.

اگر موضوعی که سپرده شده به امین، طفلی باشد که سپارنده قیم یا ولی او باشد و از امین او را مطالبه کند و امتناع کند، مرتکب جرم مستقلی تحت عنوان ماده ی ۶۳۲ قانون مجازات اسلامی می‌شود.

وکیل تصرف عدوانی مشهد

شرط دیگر، این است که مال مورد نظر حتما باید سپرده شود در واقع مالک یا متصرف مال خود را با رضایت کامل و برای این منظور که امین نگه دارد؛ بسپارد.

شرط دیگر این است که شرط شده باشد تا مال را مسترد نماید (بازگرداند) و یا به مصرف معینی برساند و اگر مال را در غیر از آن چیزی که مقرر شده مصرف نکرده باشد خائن در امانت است.

2) عنصر قانونی جرم خیانت در امانت

عنصر قانونی یعنی اینکه رفتار ارتکابی مجرم منطبق با مواد مصرح قانونی باشد یعنی اینکه برای عمل شخص مرتکب در قانون به عنوان جرم تعریف شده باشد.

همان‌طور که بیان شد قانون از خیانت در امانت به عنوان یک جرم نام برده و آن طبق ماده ۲ قانون مجازات اسلامی جرم شناخته می‌شود.

3) عنصر معنوی خیانت در امانت

این عنصر عامل محرک برای تحقق هر جرمی می باشد که جرم خیانت در امانت خارج از این عنصر نیست و باید برای تحقق این جرم این عنصر همراه با دو عنصر دیگر باشد و از این دو عنصر با نام قصد و خواست و اراده هم نام برده می‌شود و خود متشکل از دو عنوان است، یکی عنصر معنوی عام و دیگری عنصر معنوی خاص.

عنصر معنوی عام

هرگاه شخص امین قصد یکی از چهار فعل مذکور در ماده را (استعمال و تصاحب و مفقود و اتلاف) داشته باشد، این عنصر واقع می‌شود.

بنابراین هرگاه مال دیگری توسط مرتکب بدون اینکه قصد یکی از ۴ فعل را داشته باشد، تلف شود شخص امین مسئول نمی‌باشد.

عنصر معنوی خاص

برای تحقق این عنصر باید حتما امین قصد زیان به دیگری را داشته باشد و یا به اینصورت که از تلف یا استعمال مال دیگری به او قصد ضرر داشته باشد حتی اگر قصد منتفع شدن را نداشته باشد. با این نیت که حتما به دیگری و مالک ضرر برسد.

مصادیق جرم خیانت در امانت در قانون مجازات اسلامی و قوانین خاص موجود می‌باشد و می‌توان در این خصوص به موارد ذیل اشاره نمود:

سواستفاده از سفید مهر و سفید امضا:

ماده ۶۷۳قانون مجازات اسلامی

هرکس از سفید مهر و یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هر طریق به دست آورده سوءاستفاده نماید.

ماده ۲۸ قانون ثبت

ماده ۲۸ قانون ثبت اسناد و املاک در رابطه با کسانی که در مورد املاک وقف و حبسی و ثلث باقی مانده باید تقاضای ثبت بدهند و همچنین کسانی که نسبت به ثبت این قبیل املاک باید عرض حال اعتراض داده و حقوق وقف و حبس و ثلث باقی را حفظ کنند مقرر می‌دارد:

هرگاه نسبت به این قبیل املاک به عنوان مالکیت، تقاضای ثبت شده و متولی یا نماینده اوقافی که به موجب نظامنامه مکلف به دادن‌ عرض حال اعتراض و تعقیب دعوی و حفظ حقوق وقف یا حبس یا ثلث باقی است، در اثر تبانی به تکلیف خود عمل ننماید، به مجازات خیانت در امانت محکوم خواهند شد.

‌در مواردی نیز که تقاضای ثبت ملک دیگری بدون ذکر حقوق ارتفاقی املاک وقف و حبس و ثلث باقی شده است، هرگاه اشخاص مذکور در فوق در اثر ‌تبانی به تکلیف خود عمل ننمایند به مجازات جرم خیانت در امانت محکوم می‌شوند.

 ماده ۱۲۸ قانون شرکت‌های تعاونی

هر یک از مدیران عامل یا اعضای هیأت مدیره یا بازرسان و یا کارکنان شرکت‌ها و اتحادیه‌های تعاونی مرتکب خیانت در امانت در مورد ‌وجوه و اموال شرکت یا اتحادیه گردد به حداکثر مجازات مقرر در ماده ۲۴۱ قانون مجازات عمومی (۶۷۴قانون مجازات اسلامی) محکوم می‌شود.

ماده‌ ۱۱ قانون تصدیق انحصار وراثت

هر گاه متصرفین مال متعلق به اشخاص مجهول‌الوارث و یا مدیونین به اشخاص مزبور بعد از انقضاء مدتی که به موجب ماده ۶ مقرر است مال و یا دین و یا منافع حاصله از ان را مطابق تبصره ماده مذکور به دولت تسلیم و یا تادیه (پرداخت) ننمایند به مجازاتی که به موجب قوانین جزائی برای خیانت در امانت مقرر است محکوم خواهند شد.

خیانت در امانت دلال

اگر دلال برخلاف وظیفه خود نسبت به کسی که به او ماموریت داده به نفع طرف دیگر معامله اقدام نماید و یا برخلاف عرف تجارتی محل از طرف مزبور وجهی دریافت و یا وعده وجهی را قبول کند مستحق اجرت و مخارجی که کرده نخواهد بود؛ به علاوه محکوم به مجازات مقرر برای خیانت در امانت خواهد شد.

خیانت در امانت حق‌العمل کار

اگر حق‌العمل‌کار نادرستی کرده و مخصوصا موردی که به حساب آمر (امردهنده) قیمتی علاوه بر قیمت خرید و یا کمتر از قیمت فروش محسوب دارد مستحق حق‌العمل نخواهد بود به علاوه در دو صورت اخیر آمر می‌تواند خود حق‌العمل‌کار را خریدار یا فروشنده، محسوب کند

دستور فوق مانع از اجرای مجازاتی که برای خیانت در امانت مقرر است نیست.

خیانت در امانت مدیر تصفیه

اگر مدیر تصفیه در حین تصدی به امور تاجر ورشکسته وجهی را حیف و میل کرده باشد به مجازات خیانت در امانت محکوم خواهد شد.

مجازات خیانت در امانت

در بحث مجازات خیانت در امانت قسمت آخر ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است: «… به حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه محکوم خواهد شد.»

این جرم در دسته جرایم تعزیری قرار می‌گیرد و در واقع مجازات آن تعزیری می‌باشد و نوع مجازات آن از نوع مجازات درجه ۶ محسوب می‌شود.

تفاوت کلاهبرداری و خیانت در امانت

می‌تواند در صورت جمیع شرایط در ماده ۴۰ قانون مجازات اسلامی جدید شامل موارد تعویق صدور حکم گردد و همچنین ممکن است با توجه به جهات تخفیفی که در ماده‌ ۳۷ قانون مجازات اسلامی جدید، وجود دارد، قاضی حکم مندرج را تقلیل دهد.

ولی دادگاه علاوه بر مجازات مذکور محکوم را به رد (بازگرداندن) مال و جبران خسارات حاصله محکوم خواهد کرد و در صورتی که امین خیانت کند قانون با جرم انگاری عمل او به حمایت از مالکی که به امین اعتماد کرده و او خیانت کرده است، اقدام می‌کند و مرتکب را تحت پیگرد قرار می‌دهد.

جبران خسارت در خیانت در امانت

هرگاه مرجع کیفری صالح اقدام امین، در جهت امانت داری و حفظ مالی را که به او سپرده شده است را خلاف واقع و در اصل او را خائن در امانت دانست، علاوه بر مجازات و رد مال مورد نظر، بر اساس قواعد و مقررات مسئولیت مدنی که باید مالک یا ذینفع خسارات را وارده را اثبات نماید، ضامن دانست بر اساس نظر کارشناس اقدام به تعیین خسارات و ضرر و زیانی که به خاطر عمل او وارد شده است می‌نماید و محکوم می‌کند.

رد مال در جرم خیانت در امانت

هرگاه مالک اقدام مجرمانه‌ی امین را در جهت خیانت در امانت اثبات و در نتیجه دادگاه او را بر اساس ادله‌ی ابرازی محکوم کرد امین را محکوم به رد عین مالی که نزد او سپرده شده است می‌نماید و اگر مال از بین رفته باشد بر اساس قواعد مسئولیت مدنی، در صورتی که مثل مال موجود بود، مثل مال و در غیر اینصورت او را محکوم به رد قیمت مال می‌نماید.(۳۲۸ قانون مدنی و ۱قانون مسئولیت مدنی)

مدارک لازم جهت شکایت در امانت

برای شروع شکایت کیفری انجام مراحلی لازم است که شروع شکایت کیفری در مورد جرم خیانت در امانت از این قاعده مستثنی نمی‌باشد.

در ابتدا مالک باید با ارسال اظهارنامه به امین از او در خواست نماید که مال مورد نظر که به او سپرده شده است را تا مدت معین و مشخصی به او رد نماید و اگر مخاطب اظهارنامه توجهی به آن نکرد مراتب پیگیری کیفری را در مراجع صالح، به عمل خواهد آورد.

 وکیل متخصص خیانت در امانت

شخص زیاندیده باید با توجه به ادله ی مورد قبول و مصرح قانون در جهت اثبات ادعای خود برآید و اینکه مال مورد نظر را به شخص امین سپرده است و او مسئول به رد (بازگرداندن) مال است و این ادله به شرح ذیل می‌باشد:

اقرار، سوگند و شهادت.

طبق ماده ۱۹۹ قانون مجازات اسلامی برای جرم خیانت در امانت باید دو شاهد عادل مرد به عنوان دلیل در دادگاه حاضر شوند و شهادت دهند.
از جمله مدارک لازم برای شکایت، ارائه ی فرم دادخواست کیفری به مرجع صالح که همراه با مشخصات شاکی، مشخصات مرتکب یا مرتکبین، موضوع خواسته، خواسته میزان ضرر و زیان و ضمیمه (همراه) مدارک مورد استناد.

مرجع صالح رسیدگی به جرم خیانت در امانت

با توجه به اینکه رسیدگی به جرایم کیفری در مراجع کیفری و دادگاه‌های کیفری می‌باشد از این‌رو دادسراها مسئول رسیدگی به تحقیقات مقدماتی هستند و در نتیجه تحقیقات و اقدامات لازم در جهت رسیدگی اولیه به شکایت شاکی و تحقیقات از دو طرف را به عمل می‌آورند.

با توجه به اصل مهم امر کیفری دادگاه و دادسرای محل وقوع جرم صالح به رسیدگی به جرم واقع شده می‌باشد بنابراین در جرم خیانت در امانت که مال به امین سپرده می‌شود دادگاهی که مال نسبت به آن جرم خیانت در امانت انجام شده است صالح به رسیدگی می‌باشد.

شکایت خیانت در امانت

با توجه به قانون آیین دادرسی کیفری جدید رسیدگی به جرم خیانت در امانت در دادگاه کیفری دو قابل رسیدگی است.

موسسه حقوقی بین‌المللی مهر پارسیان آماده ارائه مشاوره و انجام وکالت پرونده‌ی خیانت در امانت شما توسط حرفه‌ای ترین وکلای پایه یک کشور می‌باشد.

مجازات جرم خیانت در امانت چیست؟

بازگرداندن مال، جبران ضرر و زیان و حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه.

آیا جرم خیانت در امانت قابل گذشت است؟

خیانت در امانت از جرایم قابل گذشت است و گذشت موجب کاهش مجازات خواهد شد.