با بررسی موضوع تسهیلات بانکی مضاربه همراهتان هستیم.
در این مقاله به همراه تیم پژوهش موسسه حقوقی مهر پارسیان در مورد ابعاد مختلف قرارداد مضاربه صحبت خواهیم کرد و نکات بسیار مهم و کاربردی این موضوع را برای شما همراهان گرامی شرح خواهیم داد پس تا آخر این مقاله با ما همراه باشید.
مضاربه قرارداد و توافقی است که در آن یک طرف سرمایهگذار، سرمایه خود را در اختیار طرف دیگر (عامل) میگذارد تا با کار کردن با آن کسب سود و سرمایه نماید و در سود و زیان به دست آمده به نسبت سرمایه شریک باشند.
تسهیلات بانکی مضاربه، نوعی قرارداد مضاربه است که به موجب آن بانک به عنوان سرمایهگذار، با پرداخت تسهیلات (وام) سرمایه را در اختیار فرد وامگیرنده میگذارد و در سود و زیان به دست آمده شریک میشود.
قواعد خاص حاکم بر عقد مضاربه
الف. ماهیت (ذات) عقد (قرارداد) مضاربه
در ابتدا باید گفت که اعمال حقوقی به دو دسته عقد و ایقاع تقسیم میشوند.
عقد عمل حقوقی است که از توافق دو یا چند اراده به وجود میآید مثل تنظیم قرارداد تسهیلات بانکی مضاربه و ایقاع عمل حقوقی است که با اراده یک نفر به وجود میآید مانند طلاق.
مضاربه عقد (قراردادی) است نه ایقاع، به دلیل اینکه برای تشکیل مضاربه ارادهی دو شخص لازم است و با وجود یک اراده مضاربه منعقد نمیشود.
مضاربه عقد مشارکتی است.
مضاربه جزو عقود مشارکتی است نه معاوضی. عقود مشارکتی، عقودی هستند که طرفین قرارداد به جای مقابل هم قرار گرفتن، در کنار هم قرار میگیرند و برای رسیدن به هدفی مشترک متحد میشوند.
در واقع بنای آنان، بر مشارکت و همکاری است که هدف از ایجاد آن سودجویی است ولی سودی احتمالی و نامعلوم که در آینده بهدست میآید و حاصل کار و سرمایهی طرفین عقد است.
یکی دیگر از اوصاف و ویژگیهای عقد مضاربه، عهدی بودن است.
یعنی اثر اصلی و مستقیم قرارداد مضاربه، ایجاد تعهد است که تعهد مزبور یک تعهد دو طرفه و متقابل است.
بدین معنی که به موجب مضاربه، مالک متعهد میشود که سرمایهی تعیین شده را در اختیار مالک قرار بدهد و مضارب نیز متقابلا متعهد میشود که با سرمایهای که مالک در اختیار او قرار میدهد، تجارت مورد نظر را انجام دهد تا در صورت حصول سود باهم شریک شوند و هرکدام به نسبت سهم خود آن را مالک گردند.
البته نباید مضاربه را به اعتبار مالک شدن طرفین در سود حاصله، عقدی تملیکی (مالکیت) دانست زیرا اولا: تملیک و مالکیت امری احتمالی است و نسبت به مالی که ایجاد نشده است تصور رابطهی مالکیت امکانپذیر نیست.
ثانیا: تملیک بر فرض تحقق، اثر مستقیم مضاربه نیست بلکه اثر فرعی مضاربه یا اثر غیرمستقیم آن است.
زیرا همانطور که گفته شد اثر مستقیم مضاربه، ایجاد تعهد برای مالک و مضارب است که در صورت تحقق این اثر و انجام تعهد از سوی هر یک از آنان ممکن است سودی حاصل شود تا هر کدام به نسبت سهم خود از سود را مالک گردند.
مضاربه عقدی احتمالی است.
یکی از ویژگیهای عقد مضاربه احتمالی بودن آن است، منظور از احتمالی بودن مضاربه این است که دسترسی طرفین عقد به عوض (سود) آنچه که در مضاربه قرار میدهند احتمالی است.
زیرا عوضی که در واقع سود حاصله از فعالیتهای تجاری است، ممکن است هرگز به دست نیاید و در نتیجه به رغم زحمتی که مضارب متحمل میشود و مالک نیز سرمایهی خود را در اختیار وی قرار میدهد، سود قابل تقسیمی وجود نداشته باشد که بتواند به دو صورت تحقق یابد.
مضاربه عقد مستمر است.
عقود را از حیث اثری که عامل زمان در تعیین و اجرای تعهدات ناشی از آن دارد، به مستمر و فوری تقسیم کردهاند.
در عقود فوری یا آنی، اثر عقد در لحظهای که طرفین انتخاب کردهاند، ایجاد میشود مانند قرارداد بیع (خرید و فروش اموال) که به محض وقوع آن خریدار مالک مبیع (مورد معامله) و فروشنده مالک ثمن (مبلغ مورد معامله) میشود ولی در عقود مستمر موضوع معامله و آثار آن به گونهای است که باید در طول زمان انجام شود مانند عقد اجاره و بیمه.
با توجه به تعریف فوق قرارداد مضاربه بانکی نیز در زمرهی عقود مستمر قرار میگیرد زیرا انجام تجارت مورد نظر، مستلزم زمان است.
ب. مقتضای عقد مضاربه
مقتضای (ذات) عقد به مقتضای ذات و مقتضای اطلاق تقسیم میشود. منظور از مقتضای عقد اثری است که از عقد ناشی میشود.
مقتضای ذات عقد عبارت است از اثری که مستقیم و بالذات از عقد ناشی میشود مثل تملیک عین (مال) درعقد بیع (خرید و فروش مال) و تملیک منفعت در عقد اجاره.
اما آنچه که به طور تبعی و غیرمستقیم از عقد ناشی میشود مقتضای اطلاق عقد است.
عدهای از فقهای امامیه جایز (هر یک از طرفین عقد هر وقت که بخواهد میتواند آن را بر هم بزند و پایان دهد) بودن را مقتضای ذات عقد مضاربه میدانند و شرط مخالف با آن مانند شرط لزوم (لازم دانستن عقد/ یعنی شرط کنند که هیج یک ازطرفین حق بر هم زدن قرارداد را ندارد) یا شرط عدم عزل (برکناری) عامل (شخصی که قراراست با سرمایه فعالیت انجام دهد) از سوی مالک را باطل میدانند.
ج. ارکان عقد مضاربه
منظور از ارکان عقد مضاربه، شرایطی است که در قرارداد تسهیلات بانکی مضاربه باید رعایت گردد تا قرارداد بانکی به نحو صحیح منعقد شود.
وکیل بانکی در خصوص اساسیترین ارکان و شرایط تسهیلات بانکی مضاربه به مواردی همچون طرفین قرارداد مضاربه، سرمایه تسهیلات بانکی مضاربه اشاره نمودند.
در مورد طرفین عقد مضاربه وکیل متخصص بانکی بیان داشتند که مضاربه همچنان که ممکن است بین یک مضارب (عامل) و یک مالک منعقد شود، گاهی اوقات ممکن است بین یک مضارب و چند مالک نسبت به سرمایههای متعدد و جداگانه یا یک سرمایه که همگی در آن شریک باشند، واقع شود.
همچنین ممکن است مالک چند مضارب اختیار نماید و با آنان عقد مضاربه منعقد سازد که معاملات تجاری را با توافق یکدیگر انجام دهند یا یکی خریداری نماید و دیگری متصدی فروش گردد.
یا آنکه یکی معامله به خصوصی را انجام دهد و دیگری معاملات نوع دیگر، که ممکن است سهم آنان مساوی یا متفاوت قرار داده شود.
علاوه بر شرایط اساسی صحت قراردادها به شرح مواد ۱۹۰ قانون مدنی که وجود آنها در عقد مضاربه لازم و ضروری است، شرایط اختصاصی تنظیم قرارداد بانکی به موجب قوانین و مقررات بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار نیزضروری است.
همانطور که در مبحث قبلی بیان شد مضاربه مبتنی بر سه رکن اساسی دیگری است که از آنها به عنوان سرمایه، عمل و سود نام برده میشود که به ترتیب به بررسی آنها می پردازیم:
سرمایه
عبارت است از مالی که بانک (مالک) به موجب قرارداد مضاربه یا تسهیلات بانکی، برای انجام معاملههای تجاری در اختیار مضارب یا عامل (وامگیرنده) قرار میدهد.
سرمایه در عقد مضاربه دو شرط دارد:
باید وجه نقد باشد.
بهموجب مادهی ۵۴۷ قانون مدنی، سرمایه در مضاربه باید وجه نقد باشد.
قانونگذار «وجه نقد» را در مادهی مزبور معنی نکرده است و حقوقدانان در بیان اینکه مراد از آن چیست اختلاف نظر داشتهاند. برخی از حقوقدانان، معنای وسیعی برای وجه نقد در نظر گرفته و آن را اعم از پول رایج کشور و یا ارزی خارجی دانستهاند.
بنابراین مطابق دیدگاه دوم سرمایه در عقد مضاربه میتواند دلار، مارک، یورو یا هر پول رایج دیگر باشد.
علت مشمولیت این دسته، حکم عرف است. به این معنی که به پولهای خارجی نیز در عرف وجه نقد گفته میشود. همچنین سرمایه در عقد مضاربه نمیتواند طلب (دین) یا منفعت باشد مگر اینکه همانند مورد فوق مالک به مضارب وکالت میدهد که ابتدا طلب او را وصول نماید و سپس به وکالت از طرف او و به اصالت از خود نسبت به وجه مزبور عقد مضاربهای منعقد نمایند و در این مورد فرقی ندارد که مدیون خود مضارب باشد یا شخص ثالث.
بنابراین طلبکار نمیتواند به مدیون (بدهکار) خود بگوید که طلبش را که در ذمه (عهده) اوست به عنوان سرمایهی مضاربه در نظر بگیرد و با آن تجارت کند.
باید معلوم و معین باشد.
برخلاف شرط اول یعنی وجه نقد تصریح شده در قانون مدنی در مورد معلوم و معین بودن سرمایه، تصریحی در قانون مزبور وجود ندارد.
زیرا سرمایه یکی از ارکان تشکیل عقد مضاربه محسوب میشود و بدون آن مضاربه امکانپذیر نیست.
رابطهی مستقیمی با سود حاصله دارد و همچنین به دلیل اینکه بعد از خاتمهی مضاربه که عامل باید سرمایه را به مالک رد نماید، مشکلی ایجاد نشود در ابتدای امر باید مقدار آن معلوم و معین باشد.
به نظر یکی از حقوقدانان اگر چه عقد مبتنی بر سرمایه حاصل از آن است بنابراین درصورتی که سرمایه مجهول باشد نمیتوان ادعا کرد که موضوع معامله معین و معلوم است.
هرچند که نسبت سهم عامل از نوع سود تجارت نیز معین شده باشد.
عمل عامل
یکی دیگر از ارکان مضاربه عبارت از کار عامل است. یعنی بعد از آنکه مالک سرمایه را در اختیار عامل قرار داد وی باید با آن به فعالیت تجاری یا تجارت بپردازد، تا چنانکه سودی حاصل گردد که با مالک در آن شریک شوند.
به موجب مادهی ۵۴۶ قانون مدنی عامل باید سرمایه را در امر تجارت به کار گیرد.
بنابراین به نظر میرسد که اگر مالی به دیگری بدهد تا او آن را در یکی از معاملات تجاری مذکور در مادهی ۲ قانون تجارت بهکار گیرد تا در سود حاصل با هم شریک باشند، میتوان چنین توافق و عقدی را مضاربه تلقی کرد و مشمول احکام و مقررات قانونی راجع به عقد مضاربه قرار داد و این تفسیر از مادهی ۵۴۶ قانون مدنی نه با اراده قانونگذار مغایرتی خواهد داشت و نه با احکام شرعی.
انواع مضاربه با توجه به عمل عامل
مضاربهی مطلق و مقید؛
مضاربهی مطلق، مضاربهای است که در آن تجارت خاصی شرط نشده باشد در این صورت عامل هر قسم تجارتی را صلاح بداند میتواند انجام بدهد؛ ولی در طرز تجارت باید حدود متعارف را رعایت کند.(ماده ۵۵۳ قانون مدنی).
مضاربهی مقید، مضاربهای است که در آن تجارت خاصی شرط شده باشد به طور مثال مالک سرمایه میگذارد و به عامل میگوید فقط خرید و فروش، فرش انجام دهد.
در این صورت عامل نمیتواند با سرمایهای که مالک در اختیار او قرار داده، فعالیت تجاری غیر از مواردی که در قرارداد شرط شده را انجام دهد.
مثلا اگر در قرارداد شرط شود که مضارب سرمایه را فقط در تجارت فرش مورد استفاده قرار دهد، مضارب نمیتواند آن را در تجارت دیگری غیر از تجارت فرش بهکار گیرد.
مضاربه با قید مدت و بدون آن
با توجه به اینکه مضارب (عامل) در عقد مضاربه ملزم به انجام تعهد معاملات تجاری است، مدت زمانی که مضارب اختیار چنین عملی را پیدا میکند، قابل توجه است. بنابراین عقد مضاربه از حیث مدت میتواند به دو قسم تقسیم شود:
یا در مضاربه برای تجارت مدت معین شده یا مدت معین نشده است.
چنانچه مادهی ۵۲۲ قانون مدنی به این مورد اشاره نموده که از دیدگاه قانونگذار، تعیین مدت در عقد مضاربه برخلاف نظر برخی از فقیهان امامیه شرط صحت مضاربه نیست و تعیین مدت در عقد مضاربه موجب لزوم مضاربه نمیشود.
یعنی همانطور که عقد مضاربه بدون تعیین مدت عقدی جایز است با تعیین مدت نیز به جواز خود باقی است و در نتیجه هریک از طرفین هر وقت بخواهد میتواند آن را فسخ کند و تعیین مدت مانع از فسخ مضاربه نیست.
بنابراین تنها اثری که برای تعیین مدت در مضاربه میتوان در نظر گرفت این است که با انقضای مدت، مضاربه خود به خود منتفی گردیده و از بین میرود و در نتیجه عامل بعد از انقضای مدت حق تصرف در سرمایه را نداشته و نمیتواند به تجارت خود ادامه بدهد.
در حالی که اگر مضاربه مدت معین نشده باشد، مضاربه به قوت و اعتبار خود باقی خواهد بود مگر اینکه یکی از اسباب انحلال قهری مانند فوت، جنون (دیوانگی)، سفه (ضعف عقلی در امور مالی) و … رخ بدهد یا با ارادهی یکی از طرفین عقد، فسخ گردد.
تعیین سود در تسهیلات مضاربه بانکی
رکن سوم از ارکان مضاربه، سود حاصل از تجارت است در واقع هدف نهایی طرفین عقد مضاربه نیز همین امر یعنی تحصیل (به دست آوردن) سود است.
در مورد سود مباحث متعددی قابل طرح است ازجمله ویژگیهای سود، زمان تملک (مالک شدن) سود، تقسیم سود و شرط سود به نفع شخص ثالث (غیر ازطرفین عقد) و همچنین دارای ویژگیهای خاص دیگری است که هریک از آنها از اهمیت خاصی برخوردارند، مثل احتمالی بودن سود و تملک سود بهوسیله تقسیم.
در قراردادهای بانکی براساس قوانین بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار نرخ سود باید در قرارداد قید شود و بانکها نمیتوانند مازاد بر سود تعیین شده از وامگیرنده سود دریافت نمایند.
چنانچه نیازمند دریافت مشاوره در خصوص تسهیلات بانکی مضاربه هستید با موسسه حقوقی مهر پارسیان تماس برقرار نمایید.
مضاربه بانکی چیست؟
یکی از تسهیلات (وامهایی) است که بانک برای انجام فعالیت اقتصادی به وامگیرنده اعطا میکند و در سود و زیان آن فعالیت شریک میشود.
آیا شرکتها میتوانند وام مضاربه بانکی دریافت نمایند؟
درخصوص دریافت تسهیلات بانکی مضاربه، محدودیتی برای گرفتن وام در خصوص اشخاص حقوقی مانند شرکتها وجود ندارد.
وکیل تخصصی قراردادهای بانکی در تهران
نشانی دفتر وکالت وکیل آنلاین در تهران
میدان ونک- ابتدای بزرگراه حقانی- خیابان گاندی جنوبی- خیابان چهاردهم- پلاک 14- طبقه 4- واحد 9 و 10
تلفنهای تماس ثابت با دفتر موسسه مهر پارسیان (محمدرضا مهری) در تهران
تماس با دفتر وکیل آنلاین خارج از ساعات اداری و تعطیلات و ارسال پیام از طریق خط تلفن همراه
ارسال پیام از طریق شماره واتس اپ و تلگرام
پس از ارسال پیام شکیبا باشید تا جهت وقت مشاوره حضوری یا آنلاین هماهنگی صورت گیرد
حداکثر ظرف 12 ساعت وقت مشاوره تنظیم و به شما اعلام خواهد شد
دفتر وکالت مهر پارسیان – محمدرضا مهری وکیل پایه یک دادگستری
خدمات دفتر وکالت و امور حقوقی بین المللی محمدرضا مهری
مشاوره حقوقی آنلاین با وکلای پایه یک دادگستری در موضوعات تخصصی در همه ساعات شبانه روز
مشاوره حقوقی حضوری با وکیل تخصصی جرایئم اقتصادی
قبول وکالت دادگستری بدون حضور موکل در دفتر وکیل
خدمات وکالت ایرانیان خارج از کشور در ایران
خدمات وکالت ایرانیان در سایر کشورها توسط وکیل رسمی
معرفی بهترین وکیل مهاجرت بین المللی در تهران
بهترین وکیل کیفری تهران
بهترین وکیل ملکی تهران
بهترین وکیل دعاوی پولی و بانکی تهران
بهترین وکیل خانواده تهران
بهترین وکیل دادگاه تجدید نظر
بهترین وکیل اعاده دادرسی و دیوان عالی کشور
بهترین وکیل فرجام خواهی
5 دیدگاه