وجه التزام در قرارداد

بهترین وکیل در امور قراردادها در این نوشتار به بررسی وجه التزام در قرارداد پرداخته است.

بررسی ماهیت، انواع، شرایط مطالبه و مرجع صالح رسیدگی به دعوای مطالبه وجه التزام قراردادی در نظام حقوقی ایران

در اکثر مواقع اجرای مفاد یک قرارداد با قصور و کوتاهی یکی از طرفین همراه می ­شود و این اجتناب ­ناپذیر است. قانونگذار تعیین وجه التزام را به ­عنوان ضمانت اجرای تعهدهای قراردادی از جانب طرفین در نظر گرفته است و در صورت تضمین انجام تعهد از سوی طرفین رابطه قراردادی، قابل مطالبه خواهد بود، حتی در صورت بروز قوه قاهره یا فورس­ ماژور، ولی با این حال برخی از موارد قوه قاهره و موارد خاصی که به نحوی از اجرای تعهدهای قراردادی توسط طرفین جلوگیری می­ کند و مانع از انجام آن می ­شود، مانع از مطالبه آن نیز می ­گردد.

وفاداری و پایبندی به تعهد های قراردادی (اصل لزوم)

از اصول مهمی که قانونگذار توجه خاصی به آن داشته است، اصل وفاداری و پایبندی به تعهدهای قراردادی «اصل لزوم» و این همان اصلی فقهی «اصاله الزوم» است و منظور از اصل لزوم آن است که، هر وقت قراردادی به ­نحو صحیح منعقد می­ شود، اصل بر آن است که بین طرفین رابطه قراردادی ملزم تبعیت و رعایت مفاد قرارد مورد توافق خود هستند (لازم الاتباع می ‌باشند) و باید به تعهدهایی که  ضمن آن یا به­ صورت مستقل توافق نموده ­اند، وفادار و متعهد باشند و هر وقت که یک قراردادی بین دو شخص جهت انجام اموری مثل خرید و فروش خانه منعقد شود و برای جبران خسارت ناشی از عدم انجام موضوع قرارداد یا دیرکرد آن شرط وجه التزام شود و به سبب قصور و کوتاهی یکی از طرفین رابطه قراردادی خسارت و ضرری به دیگری وارد شود، متعهد ملزم به رعایت شرط قراردادی بوده و مسئول پرداخت مبلغ وجه التزام توافق شده در قرارداد است و پایبندی و وفاداری متعهد به انجام شرط قراردادی اصل لزوم است.

وجه التزام

منظور از آن مبلغی است که از سوی طرفین یک رابطه قراردادی، ضمن همان قرارداد اصلی یا طی یک قرارداد جداگانه شرط و توافق می ­شود، که اگر هر یک از طرفین به تعهد خود در موعد مقرر عمل نکند، ملزم به پرداخت وجه به ­عنوان جریمه به طرف مقابل می ‌شوند و به ­نوعی وجه التزام ضمانتی برای عدم تخلف از انجام تعهد در قرارداد است، به ­تعبیر دیگر، اگر هر یک از طرفین قرارداد در زمان مشخص به تعهد خود عمل نکنند، طرف دیگر حق مطالبه وجه التزام در قرارداد را دارد و در دعوای مطالبه وجه التزام، خواهان کسی است که تعهد به نفع او بوده و خوانده به تعهد خود در قرارداد عمل نکرده است.

شرط وجه التزام

یکی از شروطی که طرفین معامله در قرارداد های مالی تعیین می ‌کنند وجه التزام است. وجه التزام شرطی است که بر اساس آن مبلغی جهت جبران خسارت و ضرر انجام کار پیش‌ بینی می‌ شود. این وجه باید طبق توافق طرفین قرارداد و جهت جریمه دیر کرد اجرای قرارداد در غیر مؤعد مقرر یا خسارت عدم انجام قرارداد پرداخت شود.

مبلغ وجه التزام شرایط آن باید قبل از عقد قرارداد تعیین شده و در قرارداد ذکر شده باشد. چون تنها در شرایطی می ‌توان شرط الزام به وجه التزام قراردادها را اجرا کرد که این موضوع قبل از بروز خسارت یا دیرکرد انجام کار تعیین تکلیف شده باشد.

جهت دریافت مشاوره در خصوص امور قراردادها (وجه التزام در قرارداد) با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

انواع وجه التزام

وجه التزام قراردادی را می ­توان به دو نوع ذیل دسته بندی نمود که عبارتند از؛

1.خسارت عدم انجام تعهد

این نوع وجه التزام برای وقتی است که، یکی از طرفین قرارداد به تعهدات خودش عمل نکند و موضوع قرارداد انجام نشود، مبلغ خسارت عدم انجام تعهد، طبق توافق طرفین در قرارداد درج شده و این مبلغ رقم ثابتی است و امکان تغییر میزان آن (کاهش یا افزایش) از سوی محاکم وجود ندارد.

2.خسارت تأخیر در انجام تعهد

این نوع وجه التزام نیز برای وقتی است که یکی از طرفین قرارداد در انجام تعهدات خود مرتکب قصور و کوتاهی شده و موضوع قرارداد به موقع انجام نشود و هر کدام از طرفین معامله که تأخیری در انجام تعهدات خود داشته باشد، مسئول و موظف به پرداخت این مبلغ است.

حدود اعتبار و اثر وجه التزام

باید توجه داشت ­که شرط وجه التزام در ضمن یک قرارداد اصلی یا قراردادی جداگانه که تعیین می ­شود، بایستی از شرایط عمومی، صحت شروط قراردادی برخوردار باشد، به ­تعبیر دیگر وجه التزامی دارای اعتبار است که ویژگی ­های ذیل را برخوردار باشد، تا به عنوان یک شرط معتبر مورد توجه قرار بگیرد و سبب ابطال خود یا حتی قرارداد نشود که عبارتند از؛

• شرط وجه التزام معقول باشد،
• شرط وجه التزام نفع و فایده عقلائی داشته باشد،
• شرط وجه التزام مشروع باشد.

تعدیل وجه التزام

منظور از تعدیل وجه التزام این است که وقتی که مبالغ وجه التزام قراردادی نامتعارف باشد، دادگاه می ‌تواند آن را تعدیل کند؛ یعنی وجه التزام را تا حد متعارفی که موجب از بین رفتن ماهیت معوض عقد نشود می‌ توان قبول کرد و تعیین مبلغ مازاد بر آن غیر معتبر است.

نحوه تعیین مبلغ وجه التزام قراردادی

وجه التزام باید به توافق طرفین قرارداد برسد و شرایط دریافت آن و میزان وجه مشخص شده باشد. با توجه به تراضی که بین طرفین قرارداد وجود دارد، وجه التزام می ‌تواند به_­ صورت شرط ضمن قرارداد یا بطور مستقل و خارج از قرارداد تعیین شود و با پذیرفتن درج شرط «اجبار به وجه التزام طرفین» در قرارداد، اگر هر کدام از آن ها تعهدات خود را با تأخیر انجام دهند یا به تعهداتی که در قرارداد ذکر شده عمل نکنند، امکان مطالبه این مبلغ برای طرف مقابل به صورت قانونی وجود خواهد داشت.

نکته: طبق قانون مدنی وجه التزامی که ضمن انجام معامله یا در قرارداد مبلغ مشخصی به عنوان خسارت برای مواقع تخلف از قرارداد مشخص شده باشد، قاضی نمی تواند فردی که مرتکب این موضوع شده را به پرداخت بیشتر یا کمتر از آنچه ملزم شده محکوم کند.

مطالبه وجه التزام

وجه التزام در قرارداد خسارت تعیین شده ­ای است که طرفین در قرارداد بر مبنای آن توافق می ‌نمایند که در صورت تخلف از انجام تعهد، آن مبلغ پرداخت شود، حتی اگر ضرر و زیانی به متعهدله (کسی که تعهد به نفع او شده است) وارد نشده باشد، بنابراین مطالبه وجه التزام زمانی ممکن است که نقض تعهدی رخ بدهد، تا وجه التزام قابل مطالبه باشد و اگر متعهد اجرای تعهد قراردادی را تضمین کرده باشد حتی در صورت بروز قوه قاهره (بلایا یا حوادث طبیعی) باز هم وجه التزام قابل مطالبه خواهد بود و در قراردادی وجه التزام معین شده باشد، بطور کلی طرف متعهد حق انتخاب ندارد که اصل تعهد قراردادی‌ اش را اجرا کند یا اینکه وجه التزام را پرداخت نماید، بلکه فقط موظف است که اصل تعهد را اجرا نماید و اگر اجرای تعهد منتفی شود، متعهد موظف است که وجه معین شده را پرداخت نماید.

جهت دریافت مشاوره در خصوص امور قراردادها (وجه التزام در قرارداد) با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

نحوه مطالبه وجه التزام قراردادی

در صورتی که خسارت یا تأخیری در قرارداد حادث شود، طرفی که مرتکب این امر شده باید طبق شرایطی که برای اجبار به وجه التزام تعیین شده، مبلغ تعیین شده را به طرف متضرر بپردازد و برای دریافت وجه التزام قراردادی شرایطی باید درنظر گرفته شود که به شرح ذیل عبارتند از؛

• اثبات وجود قرارداد،
• اثبات نقض تعهد ها توسط یکی از طرفین،
• اثبات وارد شدن خسارت و ضرر و زیان به یکی از طرفین،
• اثبات رابطه بین خسارت وارد شده و نقض تعهد ها،
• اتمام زمان انجام تعهد قرارداد،
• اثبات لازم بودن جبران خسارت طبق قانون یا عرف.

مرجع صالح رسیدگی به دعوای مطالبه وجه التزام در قرارداد

دعوای مطالبه خسارت وجه التزام قراردادی، دعوایی مالی محسوب می­ شود و میبایست هزینه دادرسی بر مبنای دعاوی مالی پرداخت گردد و طبق قانون مدنی دعوای مطالبه وجه التزام در قرارداد یک دعوای منقول است و طبق قانون آئین دادرسی مدنی مرجع صالح برای ارائه دادخواست مطالبه وجه التزام، یکی از دادگاه­ های محل اقامت خوانده، محل اجرا یا انعقاد قرارداد است.

نکته ­های مهم درباره دعوای مطالبه وجه التزام قراردادی

• کسی که تعهد به ­نفع وی شده، زمانی واجد شرایط اعمال ضمانت اجرای نقض تعهد و دریافت وجه التزام آن خواهد بود که خودش در مهلت‌ های مقرر تعهد هایی را که بر عهده او بوده را به موقع انجام داده باشد، در این ­صورت امکان محکوم کردن متعهد به پرداخت وجه التزام وجود ندارد.
• پرداخت وجه التزام منوط به اثبات قصور متعهد در انجام موضوع قرارداد است.
• وجه التزام نوعی شرط منوط به نتیجه قرارداد به حساب می آید و تابع نتیجه عقد اصلی می باشد. در صورتی که عقد اصلی به هر دلیلی از بین برود و یا با توافق طرفین فسخ گردد، وجه التزام آن نیز از بین خواهد رفت.
• مطالبه وجه التزام منوط به، اشاره به آن در متن اصلی قرارداد و یا به صورت شرط ضمن عقد ضروری می ­باشد و اگر در متن قرارداد و یا در شرط ضمن عقد به موضوع وجه التزام اشاره نشود، امکان مطالبه آن وجود ندارد و در چنین شرایطی بایستی از طریق مطالبه تأدیه خسارت یا ضرر و زیان ناشی از قرارداد عمل کرد که خود موضوعی جداگانه و متفاوت است.
• برای دریافت وجه التزام، وجود شرایط صحت معامله بسیار حائز اهمیت است.
• اگر سند انتقال مال غیر منقول در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شده باشد و علی ‌رغم تعیین وجه التزام هیچ‌ کدام از طرفین به تعهدات خودشان عمل نکرده باشند، هیچ ‌یک از طرفین رابطه قراردادی نمی‌ توانند برای دریافت مبلغ تعیین شده برای وجه التزام اقدام نمایند.
• توافق در صورت تمدید زمان ایفای تعهد توسط طرفین، اجبار به وجه التزامی که در قرارداد اولیه در نظر گرفته شده فاقد اعتبار و اثر خواهد بود.
• وقتی که مبلغ تعیین شده و مورد توافق طرفین رابطه قراردادی بابت وجه التزام مبلغی غیر متعارف باشد، تحت بعضی از شرایط دادگاه فقط تا سقف تعهد اصلی و بر مبنای حد متعارف حکم دریافت وجه التزام را صادر خواهد کرد.
• مطالبه دریافت وجه التزام و اجبار به انجام موضوع قرارداد به صورت هم ‌زمان ممکن نیست.
• وجه التزام و تعیین مبلغ آن از مواردی است که بایستی با توافق طرفین قرارداد لحاظ شود، بنابراین انتخاب یک جانبه آن از سوی یکی از طرفین قرارداد و بدون رضایت طرف مقابل، از سوی دادگاه قابل پذیرش نیست.
• دادگاه نمی تواند میزان وجه التزام را تغییر دهد.
• اگر در یک قرارداد برای یک­ طرف حق فسخ ایجاد شود، ولی او اقدام به مطالبه وجه التزام قراردادی نماید، به ­این معنا است که او خیار خود را اسقاط کرده و التزام خود را به قرارداد نشان می ‌دهد.
• عدم انجام غیر ارادی و ناشی از قوه قاهره (فورس ­ماژور یا حوادث غیر مترقبه) موضوع قرارداد یا تعهد توسط یک طرف قرارداد، مانع از الزام متعهد به ملزم به پرداخت وجه التزام خواهد شد.
• انعقاد قرارداد دیگری میان طرفین قرارداد اصلی، سبب بطلان وجه التزام قرارداد اولیه نخواهد شد و قابل مطالبه است، چرا که وجه التزام با تبدیل تعهد اسقاط نمی ­شود.

خسارت تأخیرتأدیه

طبق قانون مدنی خسارت تأخیر تأدیه، جریمه ‌ای است که به علت تأخیر در پرداخت بدهی، برای طلبکار تعیین می ‌شود، به ­تعبیر دیگر خسارتی است که به دلیل تأخیر در پرداخت یک بدهی یا انجام یک تعهد مالی به وجود می‌ آید.

جهت دریافت مشاوره در خصوص امور قراردادها (وجه التزام در قرارداد) با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

بررسی تفاوت میان وجه التزام و خسارت تأخیر تأدیه

دو اصطلاح «وجه التزام» و «خسارت تأخیر تأدیه» که گاه بجای یکدیگر بکار برده می ­شود، 2 مفهوم متفاوت و مستقل از یکدیگر می ­باشند و دارای تفاوت ‌هایی هستند که به شرح ذیل عبارتند از؛

• «خسارت تأخیر تأدیه» برای وقتی است که یکی از طرفین قرارداد به صورت تعمدی به تعهدات خویش عمل نماید و به سبب آن به طرف مقابل ضرر وارد شود، ولی سبب وجه التزام قصور و کوتاهی است.
• مبلغی که به ­عنوان خسارت تأخیر تأدیه در نظر گرفته می ‌شود را بایستی به طرف مقابل پرداخت نماید، پیش­ بینی نشده و دادگاه مبلغ آن را تعیین می ­کند، ولی مبلغ وجه التزام در ضمن قرارداد اصلی یا طی قرارداد مستقلی پیش ­بینی شده و دادگاه نمی ­تواند مبلغی بیش یا کمتر از آن را تعیین کند.
• در خسارت تأخیر تأدیه در ضمن قرارداد اصلی یا طی قرارداد مستقلی پیش­ بینی نمی ­شود، ولی وجه التزام باید زمان تنظیم قرارداد با توافق طرفین تعیین شود.
• خسارت تأخیر تأدیه، خسارتی است که به دلیل تأخیر در پرداخت یک بدهی یا انجام یک تعهد مالی به وجود می ‌آید، ولی وجه التزام اختصاص به قراردادهای مالی و تملیکی، یعنی قراردادهایی که موضوع آن نقل و انتقال اموال و دارایی ­های افراد می باشد و با نقل و انتقال مالکیت همراه هستند، دارد.
• در خسارت تأخیر تأدیه مبلغ خسارت به نرخ روز و با توجه به شاخص بانک مرکزی تعیین می ‌شود، ولی مبلغ وجه التزام توسط طرفین معامله تعیین می ‌شود و قیمت آن با نرخ روز تغییری نمی‌ کند، مگر اینکه توسط طرفین معامله این موضوع در قرارداد ذکر شده باشند.

شرط تحدید مسئولیت قراردادی

شرط تحدید مسئولیت یعنی توافق طرفین در خصوص تعیین سقف مبلغ خسارت تخلف از انجام تعهد. پس اگر در قراردادی شرط تحدید مسئولیت گنجانده شده باشد، برای مثال اگر در قراردادی مبلغ 1.000.000.000 میلیارد ریال سقف جبران خسارت تعیین شده باشد، شخص متخلف فقط تا میزان این 1.000.000.000 میلیارد ریال مسئول است، حتی اگر طرف مقابل قرارداد ضرر بیشتری را متحمل شده باشد.

تفاوت میان وجه التزام قراردادی و شرط تحدید مسئولیت قراردادی

دو اصطلاح «شرط تحدید مسئولیت قراردادی» و «وجه التزام قراردادی» 2 مفهوم متفاوت می ­باشند و نبایست این 2 را یکی پنداشت، حوزه تفاوت آن ها در 2 نکته ذیل خلاصه می­ شود؛

• در شرط تحدید مسئولیت اگر میزان خسارت واقعی کمتر از سقف تعیین ‌شده باشد، متخلف از انجام تعهد فقط ملزم به جبران میزان خسارت واقعی و وارده است، ولی در وجه التزام میزان ضرر اهمیتی ندارد و متخلف باید مبلغ تعیین ‌شده را پرداخت نماید.
• اگر در قراردادی شرط تحدید مسئولیت پیش‌ بینی‌ شده باشد، اثبات ورود ضرر برای خواهان دریافت خسارت ضروری است، ولی در وجه التزام چنین اجبار و الزامی جهت اثبات ورود ضرر وجود ندارد.

همانطور که ملاحظه نمودید، پرونده ‌های وجه التزام در قرارداد پیچیدگی ­های زیادی دارند. با بهره ‌گیری از وکلای با تجربه‌ و مجرب موسسه حقوقی مهر پارسیان می ­توانید، در این خصوص گام موثری در رسیدن به هدف نهایی (پیروزی در پرونده خود) برداشته باشید. وکلای مبرز موسسه حقوقی مهر پارسیان، در حوزه دعاوی وجه التزام در قرارداد، با کلیه قوانین موجود و مربوط آشنایی کاملی دارند و به دلیل همین شناخت و تسلط، پس از بررسی پرونده یک راهکار مناسب جهت رسیدن به هدف نهایی، یعنی پیروزی انتخاب نموده و شما را در کلیه مراحل دعاوی خود، با مشاوره و راهنمایی موثرشان، همراهی می ­نمایند. مطمئن باشید با انجام این امر شانس پیروزی در پرونده مذکور چند برابر خواهد شد و از این بابت خیالتان راحت خواهد بود.

جهت دریافت مشاوره در خصوص امور قراردادها (وجه التزام در قرارداد) با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.