مجازات فرار مالیاتی

نپرداختن مالیات جرم است و مجازات فرار مالیاتی، حبس و جزای نقدی است که در برخی موارد میزان این مجازات کم می‌شود و یا حبس از بین خواهد رفت.

فرار مالیاتی معمولاً آسان‌تر از فعالیت‌های مجرمانه‌ی ناهنجار دیگر در بین شرکت‌ها و افراد قابل اثبات هستند.

دولت همچنین می‌تواند کلاهبرداری مالیاتی را به جرم فرار از پرداخت مالیات محکوم و به پرداخت جریمه وادار کند؛ بنابراین پرداخت مالیات براساس اصول تعیین شده اداره مالیات و در زمان مشخص در تمامی کشورها جز اصول مهم شهروندی و جهت رفاه عمومی تعبیه شده است.

در این مقاله پیش‌رو در مورد فرار مالیاتی توضیحاتی ارائه می‌دهیم؛ سپس انواع فرار مالیاتی و جرایم مالیاتی را معرفی می‌کنیم؛ در مورد مجازات جرم فرار مالیاتی نیز توضیحاتی ارائه خواهیم داد.

چنانچه پس از مطالعه این نوشته نیازمند مشورت گرفتن از وکیل پایه یک دادگستری که در امور مالیاتی تجربه، سابقه و تخصص دارد؛ هستید؛ با شماره‌های مندرج در انتهای این صفحه تماس بگیرید.

سوالاتی که پیرامون موضوع مجازات فرار مالیاتی، توسط وکیل پایه یک دادگستری، پاسخ داده می‌شوند:

• فرار مالیاتی چیست؟
• از چه طریقی باید مالیات پرداخت گردد؟
• چه مواردی مشمول فرار مالیاتی می‌شود؟
• چه قوانینی مرتبط با فرار مالیاتی می‌باشند؟
• فرار مالیاتی بانک‌ها چگونه است؟

فرار مالیاتی چیست:

هرگونه تلاش قانونی یا غیرقانونی یک کسب‌ و کار با هدف خودداری از پرداخت مالیات قانونی یا کمتر پرداخت نمودن آن، به هر شیوه که انجام شود، فرار مالیاتی می‌گویند.

فرار مالیاتی یک اصطلاح رایج در رابطه با کارهایی است که برای عدم پرداخت بدهی مالیاتی در نظر گرفته می‌شود و به این معنی است که مؤدی (مالیات دهنده) کمتر از میزانی که قانوناً موظف است پرداخت کند.

یکی از مهم‌ترین مواد قانونی در جرم‌انگاری فرار مالیاتی مربوط به ماده ۱۹۹ و ۲۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم است.

بر این اساس هر شخص حقیقی یا حقوقی که به‌ موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال (پرداخت) مالیات مؤدیان (مالیات دهندگان) دیگر هست در صورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسئولیت تضامنی که با مؤدی در پرداخت مالیات خواهد داشت مشمول جریمه‌ای معادل ۲۰ درصد مالیات پرداخت‌نشده خواهد بود.

ابطال رای هیات تجدید نظر مالیاتی

بر اساس تبصره یک ماده ۱۹۹ این قانون، حتی برای متخلفان دولتی نیز مجازات پیش‌بینی‌شده و آمده است:

«در مواردی که مکلفین به کسر مالیات، وزارتخانه، شرکت یا مؤسسه دولتی یا شهرداری باشد مسئولین امر مشمول مجازات مقرر طبق قانون تخلفات اداری خواهند بود.

افزایش نرخ‌های مالیاتی در تمامی کشورها می‌تواند منجر به بی‌انگیزگی در سرمایه‌گذاری شود و زمینه لازم فرار مالیاتی را نیز فراهم می‌آورد.

بنابراین دولت‌ها هم باید در وضع نرخ مالیاتی و قوانین جانب احتیاط را رعایت کنند و جوانب را با دقت بیشتری بسنجند.

دریافت مالیات از چه طریقی صورت می‌گیرد؟

دریافت مالیات از گروه‌های مختلف درآمدی بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش‌افزوده صورت می‌گیرد.

در این دو قانون مقررات مشخصی در خصوص معافیت‌های مالیاتی و مجازات مالیاتی و همین‌طور نحوه محاسبه و وصول مالیات ذکر شده است.

به‌ طور عمومی آنچه در رویه موجود اداره مالیات اجرا می‌شود این است که بخشی از اقشار جامعه به‌واسطه جایگاه شغلی یا شرایط اقتصادی مجبور به پرداخت مالیات خود هستند و هیچ راه فراری برای عدم پرداخت مالیات ندارند.

در واقع اخذ مالیات توسط دولت از اقشار متوسط و در بارزترین نمونه آن از کارمندان همواره در موعد مقرر و با کسر از حقوق صورت می‌گیرد یا مالیات بر ارزش‌افزوده‌ای ۹ درصدی که مصرف‌کننده آن را پرداخت می‌کند.

بازداشت اموال بدهکار مالیاتی

به گفته کارشناسان، فرارهای مالیاتی که منجر به مجازات فرار مالیاتی می‌شود؛ عمدتاً توسط پردرآمدها و با سندسازی و ارائه آمار غلط صورت می‌گیرد.

آثار سوء فرار مالیاتی در تأمین نشدن درآمدهای مورد نیاز دولت و در نتیجه عدم ارائه خدمات اجتماعی مطلوب و باکیفیت ظهور و بروز پیدا می‌کند.

همچنین فرار مالیاتی سبب می‌شود درآمدها در سطح جامعه به نحو متناسب توزیع نشده و انباشت ثروت در دست گروه‌های خاص، نه‌فقط زمینه تقویت قدرت سیاسی برخی گروه‌ها را فراهم آورد بلکه شکاف طبقاتی ناشی از این امر موجب افزایش تنش سیاسی و اجتماعی در جامعه می‌شود.

فروش اموال منقول بدهکاران مالیاتی

خلاصه اینکه فرار مالیاتی به‌ عنوان یکی از مصادیق و مظاهر فساد اقتصادی، امنیت اقتصادی موردنیاز برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری را دچار اختلال می‌کند.

ازاین‌رو، اصلاح و تجدیدنظر در نظام مالیاتی کشور به‌ویژه نظام کیفری مالیاتی به‌ منظور بهبود وضعیت اقتصاد ملی امری ضروری و لازم به شمار می‌آید.

انواع فرارهای مالیاتی:

منظور از فرار مالیاتی هرگونه تلاش غیرقانونی برای پرداخت نکردن مالیات هست؛ فرار مالیاتی ممکن است به روش‌های گوناگونی صورت بگیرد، اما در همهٔ این روش‌ها فرد تلاش می‌کند که مالیات خود را کامل پرداخت نکرده یا اینکه آن را به‌صورت ناقص پرداخت کند؛ که در هر صورت مشمول مجازات فرار مالیاتی خواهد شد.

نوع رفتار فرد در جرم فرار مالیاتی می‌تواند مختلف باشد.

مطابق قانون اگر فرد با قصد فرار از پرداخت مالیات و با آگاهی، مرتکب رفتارهای زیر شود، جرم فرار مالیاتی تحقق پیدا می‌کند:

• اگر به ترازنامه و حساب سود و زیان یا دفاتر اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات ملاک عمل هست و برخلاف حقیقت تنظیم‌شده است، استناد نماید.
• اگر برای سه سال متوالی (پشت سر هم) اظهارنامهٔ مالیاتی و ترازنامه و حساب سود و زیان ارائه نکند.
• در صورتی‌ که فعالیت اقتصادی و درآمد خود را مخفی نماید.
• اگر مانع از آن شود که مأموران مالیاتی که به‌ عنوان بازرس مالیاتی مکلف به انجام این امور هستند، به اطلاعات مالیاتی و اقتصادی خود او یا اشخاص ثالث دسترسی داشته باشند.
• اگر مأمور وصول یا کسر مالیات پرداخت ‌کنندگان دیگر باشد و این وظیفه را در مواعد مقرر قانونی انجام ندهد.
• اگر معاملات و قراردادهای خود را به نام دیگران تنظیم کند یا معاملات و قراردادهای اشخاصی که موظف به پرداخت مالیات هستند را برخلاف واقع به نام خود تنظیم نماید.
• اگر از کارت بازرگانی اشخاص دیگر برای فرار مالیاتی استفاده نماید.
• اگر فعالیت‌های خود را طوری قلمداد نماید که گویا مشمول معافیت مالیاتی بوده است.

فرار مالیاتی و تهدید سرمایه‌گذاری

سالانه ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار میلیارد تومان به‌واسطه فرار مالیاتی از جیب دولت در می‌رود و این در حالی است که درآمدهای مالیاتی به‌عنوان یک منبع پایدار درآمدی در کشورهای توسعه‌یافته محسوب می‌شود و مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی نیز بر توجه به بخش مالیات‌ها تأکید دارد.

ابطال رای هیات تجدید نظر مالیاتی

حالا سؤال اینجاست که قانون برای فرار از پرداخت مالیات و زیان ناشی از آن به بودجه عمومی کشور چه مجازاتی در نظر گرفته است؟

افزایش نرخ‌های مالیاتی در تمامی کشورها می‌تواند منجر به بی‌انگیزگی در سرمایه‌گذاری شود و زمینه لازم فرار مالیاتی را نیز فراهم می‌آورد؛ بنابراین دولت‌ها هم باید در وضع نرخ مالیاتی و قوانین جانب احتیاط را رعایت کنند و جوانب را با دقت بیشتری بسنجند.

چه رفتارهایی مجازات فرار مالیاتی دارد:

جرایم مالیاتی تنوع بسیار زیادی دارند که برای هر کدام مجازات های مشخصی نیز در نظر گرفته شده است.

برخی از جرایم مالیاتی شامل موارد زیر هستند و مصداق جرم مالیاتی به حساب می‌آیند؛ نکته مهم این است که برای تک تک موارد زیر مجازات مالیاتی در نظر گرفته می‌شود:

• پرداخت مالیات پس از سررسید مقرر
• عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی
• کتمان درآمد یا ابراز هزینه‌های غیر واقعی در اظهارنامه تسلیمی
• عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان یا عدم ارائه دفاتر
• رد دفاتر قانونی
• عدم تسلیم فهرست دریافت کنندگان حقوق ظرف مهلت مقرر
• عدم ارسال صورت یا فهرست یا قراردادهای پیمانکاری
• عدم پرداخت مالیات حقوق و مالیات تکلیفی ظرف مهلت مقرر
• عدم پرداخت مالیات تکلیفی موضوع ماده 104 ظرف مهلت مقرر
• عدم صدور صورتحساب یا عدم درج شماره اقتصادی خود و طرف معامله یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای معاملات دیگران یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای خود
• عدم ارائه فهرست معاملات انجام شده و قراردادها در سامانه مربوطه در مهلت مقرر
• عدم ارائه گزارش حسابرسی مالی در مهلت مقرر

طبق قانون تمامی موارد بالا جرایم مالیاتی به حساب می آیند و مجازات‌ فرار مالیاتی، اعم از مالی و غیرمالی برای آن‌ها در نظر گرفته شده است.

دلایل فرار مالیاتی

گزارشی که از سوی مرکز تحقیقات و بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی ایران تهیه‌شده، ضمن اشاره به پیامدهای فرار مالیاتی، هشت عامل اصلی نقش‌آفرین در فرار مالیاتی نیز شناسایی‌ شده‌اند که عبارت‌اند از:

• عدم تنوع پایه‌های مالیاتی و ترکیب نامناسب درآمدهای مالیاتی
• وجود معافیت‌های مالیاتی وسیع و متنوع
• تعدد، پیچیدگی و ابهام در قوانین، مقررات و فرآیندهای مالیاتی
• افزایش فساد و گستردگی بخش غیررسمی اقتصاد
• عدم اعتماد مردم به کارایی و اثربخشی دولت
• فرهنگ مالیاتی ضعیف
• فقدان نظام جامع اطلاعات مالیاتی
• مشکلات ساختار اقتصاد

جرم فرار مالیاتی در قانون 

قانون‌گذار ایران پس از اصلاحات مکرر قوانین مالیاتی، در ماده ۲۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم ۱۳۸۰ و در ماده ۲۷۴ اصلاحیه قانون مزبور مصوب ۱۳۹۴ این پدیده اقتصادی را جرم‌انگاری و کیفر حبس برای آن مشخص کرده است.

قانون‌گذار سعی نموده‌ تعریفی از فرار مالیاتی در قانون مالیات‌های مستقیم ارائه کند؛ بر این اساس در ماده ۲۰۱ همین قانون مقرر داشته:

هرگاه مؤدی مالیات به قصد فرار از پرداخت، عمداً به ترازنامه و حساب سود و زیان یا به دفاتر و اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات، ملاک هستند و برخلاف حقیقت تهیه و تنظیم شده‌، استناد نماید یا برای سه سال متوالی از تسلیم اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه و حساب سود و زیان خودداری کند، مجرم شناخته می‌شود.

وکیل مالیاتی ولیعصر

لازم به‌ ذکر است که در برخی کشور‌ها میزان مجازات حبس برای فرار مالیاتی تا پنج سال نیز پیش‌بینی شده است.

تعریف مذکور تعریف جامعی از جرم فرار مالیاتی نیست و برخی از کارهایی که منجر به عدم پرداخت مالیات می‌شود را پوشش نمی‌دهد.

مثلاً هرگاه مؤدیان با جعل اسناد و مدارکی که ملاک تشخیص مالیات نیست، فعالیت‌های شغلی خود را از موارد معافیت مالیاتی قلمداد نمایند؛ مشمول ماده ۲۰۱ نخواهند بود.

مراحل اعتراض مالیاتی

در تعریف فرار مالیاتی مناسب آن است که بیان شود؛ ارتکاب هر فعل که به قصد فرار مالیاتی صورت گیرد و منجر به پرداخت کم‌تر یا نپرداختن مالیات شود.

نکته مهم بعدی این است که جرایم مالیاتی در دنیای مالیات فقط به فرار مالیاتی شرکت‌ها محدود نمی‌شود؛ بلکه بانک‌ها هم مرتکب فرار مالیاتی می‌شوند.

فرار مالیاتی بانک‌ها

جرایم مالیاتی تنها به فرار مالی شرکت‌ها ختم نمی‌شود؛ گاهی مواقع بانک‌ها هم از پرداخت مالیات خودداری می‌کنند.

مطابق قانون اساسی، اگر بانک‌ها بیشتر از نرخ مقرر بهره بانکی، سودی به سپرده گذاران پرداخت نمایند تا با این کار بتوانند مشتریان و سپرده گذاران بیشتری دریافت کنند، باید مالیات پرداخت کنند و در غیر این صورت مجرم شناخته شده و باید مالیات پرداخت کنند.

وکیل مالی

مجازات فرار مالیاتی

مجازات عدم پرداخت مالیات به صورت عمدی:

مجازات فرار مالیاتی از ۳ ماه تا یک سال حبس تعزیری است؛ بنابراین، اگر فردی در ابتدای ارتکاب به جرایم مالیاتی باشد و پیش از آنکه این جرم‌ها کشف شود به میل خود آن را اعلام کند و اسناد و مدارک را اصلاح کند؛ تعقیب کیفری نخواهد شد.

اما بعد از کشف جرم، به مجازات فرار مالیاتی و شروع به جرم مالیاتی از 3 ماه تا یک سال حبس تعزیری محکوم خواهد شد.

مراحل اعتراض مالیاتی

حال اگر در جریان تعقیب کیفری و قبل از صدور حکم قطعی به جرم خود جهت راهنمایی مأمور قانون اقرار کند؛ مشمول تخفیف مجازات خواهد داشت.

چنانچه درگیر پرداخت مالیات هستید یا به شما اتهام فرار مالیاتی زده شده است و نیازمند مشورت گرفتن از وکیل متخصص مالیاتی هستید با موسسه حقوقی مهر پارسیان تماس بگیرید.

موسسه حقوقی مهر پارسیان، با مدیریت دکتر محمدرضا مهری، وکیل پایه یک دادگستری، دارای وکلای متخصص در حوزه جرایم مالیاتی و مجازات فرار مالیاتی است.

جهت برقراری ارتباط با وکلای موسسه حقوقی مهر پارسیان، با شماره‌های موسسه حقوقی مهر پارسیان، تماس بگیرید.

فرار مالیاتی چیست؟

منظور از فرار مالیاتی هرگونه تلاش غیرقانونی برای پرداخت نکردن مالیات است.

آیا مجازات فرار مالیاتی زندان است؟

بله فرار مالیاتی در برخی موارد مجازات حبس در پی خواهد داشت.

معرفی بهترین وکیل و مشاور حقوقی پرونده مالیاتی