ماهیت جرایم سایبری

بهترین وکیل در حوزه جرایم رایانه ای در این نوشتار به بررسی ماهیت جرایم سایبری پرداخته است.

چنانچه در این زمینه نیازمند اخذ مشاوره هستید با شماره تماس های مندرج در سایت تماس حاصل فرمائید.

جرایم رایانه ای چیست؟

بررسی ماهیت، انواع، ارکان، علل وضع قوانین و حدود صلاحیت مرجع صالح رسیدگی به جرایم رایانه ­ای

بطور کلی هر پدیده اجتماعی به دلیل فرآیند تأثیر و تأثر در جامعه تابع یک سری قوانین و و مقررات حقوقی است، که با ورود به عصر فن ­آوری اطلاعات و ارتباطات، چالش ­های فراوانی در جوامع بشری ایجاد شده است و رایانه به ­عنوان یکی از اجزای ­لاینفک زندگی اجتماعی در عصر حاضر از این اصل پیروی می ­کند و از آنجا که رایانه ­ها از قابلیت­ های بسیار زیاد همچون دقت بالا، سرعت زیاد، ذخیره ­سازی حجم زیاد اطلاعات، خستگی ناپذیری، تبادل سریع اطلاعات، دسترسی آسان و محاسن بی ­شمار دیگر، امکانات زیادی را برای بشر به ارمغان آورده است که یک سری از آن ها ایجاد دهکده جهانی یا پدیده فراملی می ­باشد و در عین حال با استفاده و کاربرد رایانه و ابزار های رایانه ­ای در زندگی شخصی و امور سازمانی، ظهور و بروز جرایم و آسیب­ های مرتبط با آن ­ها نیز بطور ­کامل اجتناب ­ناپذیر است. از این رو جرایم رایانه ­ای به عنوان دسته ای از جرایمی تعریف می­ شوند که رایانه و شبکه ­های رایانه ­ای، ابزار و یا هدف ارتکاب عمل مجرمانه است.

لذا به لحاظ این امر که تعیین عناوین مجرمانه در حیطه مسئولیت قانونگذاری می ­باشد، که گاه سکوت و نقص قوانین سنتی در اتباط با جرایم رایانه ­ای و تخطی کاربران در رعایت ضوابط و مقررات منجر به ظهور جرم ­انگاری و ضرورت وضع قوانین جدید در این حوزه را اجتناب ­ناپذیر می ­سازد، چرا که رایانه از یک­ طرف می ­تواند ابزار وقوع جرم واقع شود و از طرف دیگر نقش محیط اعمال جرم را ایفاء می ­کند و به دلیل گستردگی حضور رایانه در بسیاری از ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، جرایم آن نیز در حوزه ­های مختلف حقوقی مطرح می ­گردد.

جهت دریافت مشاوره در خصوص ماهیت جرایم سایبری با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

جرم رایانه ­ای

هر رفتار غیر قانونی که دانش فنی رایانه در آن بکار رفته است که این جرایم هم می تواند انفعالی باشد یعنی اینکه رایانه به عنوان وسیله ارتکاب جرم برای تحقق رفتار مجرمانه قرار گرفته است یا رایانه در این حالت وسیله مستقیم ارتکاب جرم است، مثل اینکه مرتکب جرم عمل نفوذ غیر مجاز، شنود غیر مجاز، پولشوئی رایانه ای و… انجام دهد و همچنین منفعلانه باشد رایانه وسیله تسهیل ارتکاب جرم را انجام داده و در واقع در این حالت رایانه فقط وسیله تسهیل کننده ارتکاب جرم را داشته است و بطور مستقیم رایانه کاری را انجام نداده است تا بتوانیم بگوئیم مستقیما از این وسیله یرای ارتکاب جرم از سوی مرتکب استفاده شده است مثل فرضی که یک باند مافیایی تهیه و توزیع مواد مخدر برای دستیابی به یکسری اطلاعات از طریق رایانه اقدام نمایند مثل اطلاعات موقعیت مکانی ایستگاه ­های اداره پلیس در داخل شهر ها و یا وضعیت ترافیک شهری و…

منظور از جرم رایانه ای هرگونه عمل غیر قانونی، غیر مجاز و غیر اخلاقی نسبت به پردازش خودکار یا انتقال داده ­ها، به تعبیر دیگر جرم رایانه ­ای عبارت است از فعل مثبت غیر قانونی که از طریق رایانه انجام می شود و یا رایانه موضوع آن است.

انواع جرایم رایانه ­ای

جرایم رایانه ­ای را می ­توان به 3 دسته ذیل تقسیم نمود که عبارتند از؛

دسته اول –  جرایمی هستند که در آن ها داده­ ها و سامانه ­ها و سیستم ­های رایانه و مخابراتی و تجهیزات جانبی آن موضوع جرم واقع می ­شود، مثل: سرقت، تخریب و…

دسته دوم –  جرایمی هستند که در آن ها سامانه ­ها و سیستم­ های رایانه­ ای و مخابراتی و تجهیزات جانبی آن به­ عنوان ابزار ارتکاب جرم به کار گرفته می­ شود که، بطور معمول از طریق شبکه ­های رایانه ­ای و اینترنت رخ می ­دهد، مثل: کلاهبرداری، جعل رایانه ای و…

دسته سوم – جرایمی هستند که می ­توان آن ها را جرایم رایانه ­ای محض نامید که فقط در فضای مجازی به وقوع می­ پیوندد و داده ­ها و سامانه ­ها و سیستم­ های رایانه ­ای و مخابراتی و تجهیزات جانبی آن هدف جرم و هم  ابزار ارتکاب جرم هستند و اما آثار آن ها در دنیای واقعی ظاهر می­ شود، مثل: نفوذ غیر مجاز، شنود غیر مجاز، انتشار ویروس، کرم های رایانه ای و…

ارکان تحلیلی جرایم رایانه ای

برای بررسی جرایم رایانه ­ای توجه به ارکان تحلیلی این جرایم لازم و ضروری است که، به شرح ذیل عبارتند از؛

• ابزار ارتکاب جرم

رایانه به ­عنوان ابزار ارتکاب جرایم رایانه ­ای است، که قوانین سنتی در ارتباط با جرایم رایانه ­ای و به ­خصوص در رابطه با بحث داده الکترونیکی به عنوان ابزار جرم ساکت بوده اند، قانون جرایم رایانه ای وضع شده­ اند.

• موضوع یا هدف ارتکاب جرم

گاه داده و یا رایانه موضوع و یا هدف ارتکاب جرم می ­باشند، در این صورت پرسش قابل طرح، این که آیا می ­توان گفت جرم رایانه ای اتفاق افتاده است؟ مثل فرضی که فردی با استفاده از رایانه اقدام به جعل یک سند برای مثل مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد برای فردی نماید تا وی با ارائه آن به مرکز اداری در آزمون های استخدامی شرکت و حتی شاید پذیرفته هم شود ولی سوالی که پیش می آید این است که آیا جرم جعل رایانه ای محقق شده است؟ بی تردید پاسخ این سوال منفی است.

لازم ­به ­ذکر است که، باید جرایم رایانه ­ای را از آن دست جرایم خاص بدانیم که در این نوع جرایم ابزار، موضوع، مکان و پردازش خودکار داده ها در فرآیند ارتکاب آن ها در نظر بگیریم.

• مکان یا محیط ارتکاب جرم

بایستی به این مطلب توجه داشت در جرایم سنتی مکان و حتی زمان از کیفیات مشدد نوعی است و در برخی از جرایم زمان و ماکن موجب تشدید مجازات مرتب می شود. مثل: جرم قتل یا سقط جنین پس پیدایش روح در محدوده حرم کعبه، یا سرقت در مکان مسکونی، یا محل تصادف و یا منطق جنگی و یا سیل زده (مکان ارتکاب جرم) موجب تشدید مجازات و یا در مواقعی که جرم در زمان خاصی مانند: ارتکاب  قتل در ماه های حرام (محرم، رجب، ذی الحجه و ذالقعده)، سرقت در شب و یا جرایم علیه امنیت ملی در زمان جنگ… موجب تشدید مجازات مرتکب می ­گردد ولی موجب تغییر ماهیت جرایم نمی گردد و اینجا این پرسش به وجود می­ آید که آیا عنصر مکان یا محیط ارتکاب جرایم رایانه ­ای موثر است؟ در پاسخ باید گفت گاه عنصر مکان چنان موضوعیت دارد که یک جرم رایانه ای فقط در محیط مشخص قابل ارتکاب است است و آن محیط فضای سایبر یا مجازی است، برای ­مثال در جرم ویروس و…

• پردازش خودکار داده ­ها

یکی دیگر از ارکان تحلیلی جرایم رایانه ­ای می توان به پردازش خودکار داده ­ها اشاره داشت، که این خصیصه مختص فضای سایبری یا محیط رایانه ای است و فقط در عملکرد فنی رایانه ­ها و سامانه­ های مخابراتی یا بطور کلی واسطه های الکترونیکی اتفاق می­ افتد ولی به تنهائی برای تحلیل تعریف جرم رایانه ­ای کافی نیست و به­ عبارتی از ارکان لازم و اصلی تبیین و تحلیل جرایم رایانه ­ای است، ولی رکن کافی نیست و موجودیت این رکن در کنار سایر ارکان در جرایم رایانه ای موضوعیت و موجودیت می ­یابد.

جهت دریافت مشاوره در خصوص ماهیت جرایم سایبری با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

دلایل ضرورت وضع قوانین در حوزه جرایم رایانه ­ای

• سکوت در قوانین سنتی به علت اینکه داده ­ها و سامانه ­های الکترونیکی به ­عنوان ابزار ارتکاب جرم تحت پوشش قرار نمی­ دادند، به ­تعبیر دیگر با توجه تعریف و مصادیق قوانین سنتی، داده ­ها و واسطه های الکترونیکی در دایره شمول قوانین قرار نمی گرفتند.
• نقص در قوانین سنتی که ارزش­ ها و هنجار های جدید ناشی از ورود به عصر فناوری ارتباطات و اطلاعات که داده­ ها و واسط­ه های الکترونیکی جزء لاینفک زندگی اجتماعی بشر گردید و زندگی­ های اجتماعی را تحت شعاع خود قرارداده و شناسایی و تعریف و حمایت از این ارزش­ ها و هنجار ها امری لازم و ضروری بود، تحت پوشش قرار نمی ­گرفتند و نیاز به حمایت از آن ها از طریق قانونگذاری امری غیر قابل اجتناب­ پذیری بود.
• عامل دیگری که وجود داشت و تصویب قوانین جرایم رایانه ­ای را الزامی می­ کرد، موارد و مصادیق موجودی که حتی با اصلاح و تغییر قوانین سنتی هم قابل پوشش دادن نبودند یعنی اگر هم مقنن می­ خواست اقدام به اصلاح و تغییر قوانین سنتی نماید، باز هم قادر به پوشش­ دادن این دسته از جرایم نبود، چرا که این دسته از جرایم که ارتکاب آن ها فقط در محیط و فضای سایبری و دیجیتالی قابل تصور و امکان پذیر بود و به علت همین خصوصیت بود که حتی کشور های پیشرفته و پیشرو در جرایم رایانه ­ای چون ایالات متحده، فرانسه، بلژیک و انگلستان و… علی رغم اصلاح و تغییر و توسعه دایره شمول قوانین سنتی خود در ارتباط با جرایم رایانه ­ای باز نیاز به وضع یکسری قوانین و مقررات در ارتباط با جرایمی که فقط و فقط در محیط و فضای مجازی و سایبری قابل تصور و تحقق است امری لازم و ضروری بود تا این جرایم ارتکابی با این مشخصه را تحت پوشش قرار دهد.

حدود صلاحیت دادگاه ­های ايران در رسيدگي به جرایم رایانه ­ای

حدود صلاحیت دادگاه ­های ايران در رسيدگی به جرایم رایانه ­ای به موجب موارد ذیل توسط قانونگذار تعیین شده است که عبارتند از؛

الف ـ داده ­های مجرمانه يا داده ‌­هایی كه برای ارتكاب جرم ‌به‌ كار رفته ­‌اند كه به هر نحو در سامانه ­های رايانه ‌­ای و مخابراتی يا حامل ­های داده موجود در قلمرو حاكميت زمينی، دريايی و هوايی جمهوری اسلامی ايران ذخيره شود،

ب ـ جرم از طريق تارنما های دارای دامنه‌ مرتبه ‌بالای كد كشوری ايران (ir) ارتكاب يابد،

پ ـ جرم توسط تبعه ايران يا غير آن در خارج از ايران عليه سامانه ‌­های رايانه ‌­ای و مخابراتی و تارنما های مورد استفاده يا تحت كنترل قوای سه‌ گانه يا نهاد رهبری يا نمايندگی ‌های رسمی دولت يا هر نهاد يا مؤسسه­ ای كه خدمات عمومی ارائه می ­‌دهد يا عليه تارنما های دارای دامنه مرتبه بالای كد كشوری ايران در سطح گسترده ارتكاب يابد،

ت ـ جرایم رايانه ‎ای متضمن سوء ‌استفاده از اشخاص كمتر از 18 سال، اعم از اينكه بزه ‎ديده يا مرتكب ايرانی يا غير ايرانی باشد و مرتكب در ايران يافت شود.

مرجع صالح به رسیدگی به جرایم رایانه ای

طبق قواعد عمومی قانون آیین دادرسی کیفری، مرجع صالح رسیدگی به جرایم رایانه ­ای دادگاه محل وقوع جرم است، ولی در برخی موارد تشخیص محل وقوع جرم در جرایم رایانه­ ای به آسانی ممکن نیست به همین دلیل قانونگذار علاوه بر ضوابط عمومی تعیین دادگاه صالح روش­ های دیگری نیز بیان نموده است.

اگر جرم رايانه ­­‎ای ارتکابی در صلاحيت دادگاه ­های ايران در محلی كشف يا گزارش شود، ولی محل وقوع آن معلوم نباشد، دادسرای محل كشف مكلف است تحقيقات مقدماتی را انجام بدهد و اگر محل وقوع جرم مشخص نشود، ‌دادسرا پس از اتمام تحقيقات مبادرت به صدور قرار و در صورت اقتضاء صدور كيفرخواست می­ كند و دادگاه مربوط نيز رای مقتضی را صادر می ­‌كند.

همانطور که ملاحظه نمودید، پرونده ‌های ماهیت جرایم سایبری پیچیدگی ­های زیادی دارند. با بهره ‌گیری از وکلای با تجربه‌ و مجرب موسسه حقوقی مهر پارسیان می ­توانید، در این خصوص گام موثری در رسیدن به هدف نهایی (پیروزی در پرونده خود) برداشته باشید. وکلای مبرز موسسه حقوقی مهر پارسیان، در حوزه دعاوی جرایم رایانه ای، با کلیه قوانین موجود و مربوط آشنایی کاملی دارند و به دلیل همین شناخت و تسلط، پس از بررسی پرونده یک راهکار مناسب جهت رسیدن به هدف نهایی، یعنی پیروزی انتخاب نموده و شما را در کلیه مراحل دعاوی خود، با مشاوره و راهنمایی موثرشان، همراهی می ­نمایند. مطمئن باشید با انجام این امر شانس پیروزی در پرونده مذکور چند برابر خواهد شد و از این بابت خیالتان راحت خواهد بود.

جهت دریافت مشاوره در خصوص ماهیت جرایم سایبری با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.